Historia projektu 61

 

BUDOWA I PRÓBY
Uchwała KC KPZR i RM ZSRR z 1959 roku o rozwoju WMF stwierdzała: „...zobowiązać Chersoński SNCh do zabezpieczenia budowy... poczynając od 1960 r., okrętów proj. 61...”. Budowę jednak faktycznie rozpoczęto wcześniej, niż określały to decyzje najwyższych władz. Jeszcze w drugiej połowie 1958 roku w Stoczni nr 445 (ówczesna nazwa stoczni im. 61 Komunardów, ros. 61 kommunara) w Nikołajewie przystąpiono do przygotowań zmierzających do opanowania produkcji nowych okrętów. Wtedy to rozplanowano kadłub na podłodze traserskiej, a styczniu 1959 rozpoczęto obróbkę pierwszej partii blach kadłubowych. Położenie stępki jednostki prototypowej SKR-25, (nr stoczniowy S-1701), odbyło się 15 września 1959 roku na pochylni nr 2 (tzw. aleksandrowskiej). Montaż kadłuba postępował szybko, chociaż nie bez problemów i opóźnień, tak że 31 grudnia 1960 roku uroczyście go zwodowano i przeholowano do nabrzeża wyposażeniowego. 20 lipca tr. na pochylni nr 1 (tzw. marijskiej) położono stępkę pierwszego okrętu seryjnego – SKR-44, (S-1702), 10 lutego 1961 – drugiego, (S-1703), zaś 10 sierpnia 1963 – trzeciego, (S-1704). Należy w tym miejscu wyjaśnić, że stocznia nikołajewska, jedna z dwóch w tym mieście, była w owym czasie przeciążona zamówieniami i oprócz dozorowców proj. 61 kontynuowała równolegle budowę na wszystkich trzech pochylniach skośnych także innych jednostek pływających: dużych okrętów rakietowych proj. 57-bis, okrętów dozoru radiolokacyjnego proj. 62, okrętów ratowniczych proj. 527 i 530, a także statków-baz wielorybniczych proj. 393 i chłodniowców proj. 569A. Wykonywała również remonty planowe i gwarancyjne wcześniej zbudowanych jednostek, jak też modernizację niszczycieli na podstawie proj. 31, 56K i 56A. Powierzchnia największych pochylni – nr 1 i 2, powstałych w latach 1911-1912 podczas budowy Stoczni Russud, specjalnie dla okrętów liniowych (stąd nieoficjalne, mało już dziś znane ich stare nazwy na cześć pierwszych montowanych tam pancerników – Impieratrica Marija i Impierator Aleksandr III), dawała możliwość jednoczesnej budowy na każdej z nich dwóch lub więcej kadłubów, w zależności od ich rozmiarów. Na dodatek, specjalnie opracowana w stoczni technologia, pozwalała po wodowaniu jednostki przemieszczać sekcje kadłuba następnej bliżej progu pochylni (tzw. przedwodowanie). W tym czasie na zwolnionej powierzchni na początku pochylni można było położyć kolejną stępkę. Wykorzystywano również inną technikę. Stępki jednostek kładziono na różnych płytach tej samej pochylni, i w miarę ich gotowości wodowano – znaczna szerokość „pancernikowych” pochylni i obecność czterech płyt do wodowania zapewniała także i to. W ten sposób można wyjaśnić fakt, że daty wodowań i położenia stępki okrętów tego samego typu budowanych w tej samej stoczni w tym przypadku nie są zbliżone, co zazwyczaj jest regułą. Dotyczy to w pełnej mierze także okrętów proj. 61. Po doświadczalnym wyznaczeniu środka ciężkości prototypu, jego wyporność standardową określono na 3400 t z zapasem 65 t i zapasem stateczności 0,04 m. 10 kwietnia 1962 roku SKR-25 rozpoczął próby na uwięzi, które zakończono 23 lipca. Pomiędzy 16 i 23 czerwca okręt stał na doku pływającym w celu oczyszczenia i pomalowania części podwodnej kadłuba. 24 lipca holowniki po raz pierwszy wyprowadziły nowy dozorowiec (d-ca kmdr ppor. A. A. Isajew) z basenu stoczni. Zawinął on do Sewastopola w celu przeprowadzenia zakładowych prób morskich, połączonych dla prototypu ze specjalnymi próbami morskimi urządzeń mechanicznych nowego wzoru (od 30 grudnia 1961 do 22 stycznia 1962 r.).

 

Pełna wersja artykułu w MSiO 3/2010