Huragan z Mińska - Rodzina podwozi specjalnych MAZ-543 w siłach zbrojnych ZSRR (cz. 1)

Michał Buslik

Choć pierwotnie opracowane dla samobieżnych wyrzutni pocisków balistycznych kompleksów operacyjno-taktycznych, z biegiem czasu podwozia rodziny MAZ-543 wykorzystywano jako nośniki innych wzorów uzbrojenia, a przede wszystkim znacznej liczby różnego rodzaju zabudów specjalnych. Stały się najbardziej rozpowszechnionym podwoziem dużej nośności w układzie 8×8 w armii Związku Radzieckiego. W ciągu kilku dekad rozwoju tej konstrukcji powstało w ZSRR, wliczając w to pojazdy prototypowe, eksperymentalne oraz podwójnego przeznaczenia, około dwustu wersji zabudów bazujących na podwoziach rodziny MAZ-543. Szczególnie ważną rolę wśród nich odgrywały pojazdy specjalizowane, zabezpieczające służbę jednostek Wojsk Rakietowych Przeznaczenia Strategicznego. Były to wozy dowodzenia i łączności, dyżuru bojowego, obrony i ochrony, mobilne elektrownie, wozy warsztatowe i szereg pojazdów zabezpieczenia socjalnego, przeznaczonych do zapewnienia odpowiednich warunków bytowych żołnierzy, w tym miejsc do przygotowywania i spożywania posiłków oraz wypoczynku.

Geneza, czyli SKB-1

9 sierpnia 1944 r., zaledwie w nieco ponad miesiąc od wyzwolenia Mińska, Państwowy Komitet Obrony ZSRR podjął decyzję o ulokowaniu w tym mieście zakładów motoryzacyjnych zajmujących się produkcją pojazdów ciężarowych. Jako miejsce przyszłej fabryki wybrano teren, na którym od 1942 r. znajdowały się zakłady Gross-K-Werk, należące do koncernu Daimler-Benz AG, będące jednym z większych kompleksów remontowych techniki samochodowej Wehrmachtu w okupowanej Europie. Pod koniec 1944 r., wraz z budową pierwszych obiektów fabrycznych przyszłych zakładów MAZ rozpoczął się montaż pojazdów ciężarowych GMC i Studebaker dostarczanych z USA w ramach programu Lend-Lease. Produkcja rodzimych pojazdów, choć jeszcze w bardzo ograniczonej liczbie z uwagi na nieukończoną budowę infrastruktury zakładowej, została podjęta dopiero w 1947 r., gdy wyprodukowano, a w zasadzie zmontowano, pierwszych pięć wywrotek MAZ-205, które powstały w oparciu o dokumentację techniczną wytwarzanych w Jarosławiu pojazdów ciężarowych JaAZ-205. Z biegiem czasu zakłady MAZ przejęły produkcję całego typoszeregu ciężarówek 4×4 JaAZ-200, ich faktyczna produkcja seryjna rozpoczęła się w 1948 r. W 1950 r. ukończono budowę infrastruktury zakładowej, co pozwoliło w kolejnym roku osiągnąć poziom produkcji rzędu 25 tys. pojazdów ciężarowych.

25 czerwca 1954 r. Rada Ministrów ZSRR zadecydowała na mocy postanowienia 1258-553 o utworzeniu we wszystkich głównych przedsiębiorstwach zajmujących się produkcją pojazdów samochodowych i ciągników specjalnych biur konstrukcyjnych pracujących na potrzeby sił zbrojnych. W przypadku zakładów MAZ takie biuro konstrukcyjne, znane jako Specjalne Biuro Konstrukcyjne Nr 1 (SKB-1), zostało utworzone decyzją dyrektora przedsiębiorstwa z dnia 23 lipca tego samego roku.W późniejszym okresie, wraz z rozwojem produkcji specjalnej, przekształcono je w Biuro Głównego Konstruktora Nr 2 (UGK-2).

Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 2/2018