IBUKI z krążownika lotniskowiec
Krzysztof Zalewski
IBUKI
Z krążownika lotniskowiec
W maju 1943 r. japońska Cesarska Marynarka Wojenna dysponowała jedynie czterema lotniskowcami floty (z których dwa były przebudowanymi statkami pasażerskimi, mającymi niewystarczającą prędkość) oraz trzema lotniskowcami lekkimi. Sytuacja była tak dramatyczna, że podjęto decyzję o konwersji większości produkowanych dużych okrętów na lotniskowce. Taki los spotkał także kadłub nieukończonego krążownika ciężkiego zmodyfikowanego typu Mogami (Mogami Kai), zamówionego w ramach IV Programu Uzupełnień Floty.
Według pierwotnego projektu miała to być zmodernizowana jednostka tego typu o wyporności powiększonej do 13 000 ts. Plany budowy dwóch takich krążowników pojawiły się już pod koniec 1937 r., kiedy to wprowadzono oba okręty do IV Programu Uzupełnień Floty, następnego programu rozwoju Cesarskiej Marynarki Wojennej (IJN) opracowanego jeszcze przed rozpoczęciem realizacji poprzedniego. Było to wynikiem braku mocy przerobowych krajowych stoczni. IV Program został ostatecznie przyjęty 8 grudnia 1938, a w marcu 1939 r. zaakceptował go parlament.
Projekt nowego krążownika początkowo otrzymał oznaczenie W-03, które szybko zmieniono na W-103. Według japońskiej klasyfikacji miał to być „krążownik typu A” (Junyokan Ko), odpowiadający światowemu standardowi krążownika ciężkiego. Obie nowe jednostki miały utworzyć wspólny dywizjon wraz z krążownikami ciężkimi Tone i Chikuma (w sł. od 1938-1939). Wycofanie się Japonii w 1936 r. z międzynarodowych traktatów rozbrojeniowych wywołało zaniepokojenie pozostałych sygnatariuszy i zaowocowało podjęciem wyścigu zbrojeń. W połowie 1940 r. w Stanach Zjednoczonych zatwierdzono dokumenty umożliwiające dalszy rozwój US Navy. W odpowiedzi Japonia szybko przyjęła jeden po drugim V (maj 1941 r.) i VI Program Uzupełnień Floty. Były to plany wieloletnie, sięgające horyzontem czasowym za rok 1950.
28 lipca 1941 r. Sztab Generalny IJN postanowił urealnić przygotowane plany rozwojowe. Wobec niebezpieczeństwa wybuchu wojny zdecydowano się przyjąć Natychmiastowy Program Uzupełnień Floty (Maru Kyu Keikaku), który miał wytypować do budowy najpilniej potrzebne jednostki, z uwzględnieniem ograniczonych mocy produkcyjnych przemysłu stoczniowego. W nowym planie znalazło się 293 jednostki, w tym dwa krążowniki ciężkie typu Mogami Kai. Natychmiastowy Program Uzupełnień Floty został zatwierdzony 21 września 1941 r. i stanowił drugą fazę planowanych przygotowań do wojny. Jednocześnie V i VI Program Uzupełnień Floty połączono w jeden z 1942 r. podzielony na dwie fazy, w ogólnych zarysach odpowiadający poprzednim planom. Miał on rozpocząć się w 1942 i zostać zakończony w 1947 r. Daty startu drugiej fazy nie określono.
4 listopada Najwyższa Rada Wojenna podjęła decyzję o rozpoczęciu wojny, wyznaczając datę 7 grudnia 1941 r. Dwa dni po tej naradzie doszło do konferencji pomiędzy ministrem marynarki Shigetaro Shimadą i szefem Sztabu Generalnego IJN, adm. Osami Nagano. Na spotkaniu poświęconym przygotowaniom do wojny m.in. ustanowiono priorytety rozwoju marynarki. Za pierwszoplanowe uznano zwiększenie produkcji samolotów, w następnej kolejności budowę okrętów podwodnych, lotniskowców, jednostek eskortowych
i transportowców. Krążowniki znalazły się na samym końcu listy, tuż przed pancernikami i krążownikami liniowymi. Ponadto przyjęto zasadę standaryzacji przyszłych okrętów, a dla krążowników ciężkich za projekt bazowy wybrano typ Suzuya.
Nieco wcześniej, już we wrześniu 1941 r. IJN przeszła na stopę wojenną i rozpoczęła realizację Natychmiastowego Programu Uzupełnień Floty. Jednym z jego elementów było złożenie zamówienia na dwa nowe krążowniki ciężkie w listopadzie tr. Otrzymały one oznaczenie Jednostki nr 300 i 301. Na 79. sesji parlamentu zapreliminowano wydatki na ten cel w wysokości 120 mln jenów. Mimo to budowy okrętów nie podjęto. Brakowało pochylni bądź suchych doków zajętych przez inne jednostki. Dopiero 24 kwietnia 1942 w Stoczni Marynarki Wojennej w Kure położono stępkę pod pierwszy z krążowników – nr 300, zaś 1 czerwca tr. w prywatnej stoczni w Nagasaki należącej do Zakładów Przemysłu Ciężkiego Mitsubishi przystąpiono do budowy drugiego z okrętów, noszącego nr 301. Kilka dni później doszło do spektakularnej klęski floty japońskiej w bitwie o Midway, w której na dno poszły dwa wielkie i dwa średnie lotniskowce oraz krążownik ciężki. Przerwało to prace nad obiema jednostkami, gdyż dotkliwe straty w lotniskowcach wymusiły potrzebę uzupełnienia ich stanu. 30 czerwca 1942 r. zadecydowano o skreśleniu z produkcji jednostki nr 301, której budowa była mało zaawansowana, natomiast losy pierwszej się ważyły. 30 lipca postanowiono kontynuować prace nad kadłubem krążownika w celu jak najszybszego jego zwodowania, aby zwolnić pochylnię w Kure potrzebną do budowy lotniskowca typu Unryu. We wrześniu zapadła decyzja o nadaniu nazwy budowanemu krążownikowi. Rozważano dwie, Ibuki i Kurama. Ostatecznie 5 kwietnia 1943 r. przyjęto tę pierwszą, która zgodnie z tradycją pochodziła od nazwy szczytu górskiego, w tym wypadku wysokiego na 1377 m n.p.m. zlokalizowanego na granicy prefektur Shiga i Gifu, w środkowej części wyspy Honsiu.
Kadłub krążownika zwodowano 21 maja 1943 r., 13 miesięcy po położeniu stępki. Po zastopowaniu prac w lipcu został on odholowany i zakotwiczony w bazie Kure. Dalszych prac wyposażeniowych nie prowadzono, trwały bowiem dyskusje nad spożytkowaniem jednostki. IJN oczywiście potrzebowała krążowników ciężkich, lecz przewidywany czas ukończenia okrętu nie był akceptowalny. W związku z tym, pomiędzy czerwcem a sierpniem 1943 r. toczyła się debata nad dalszym losem Ibuki. Rozważano pomysł przekształcenia go na szybki zbiornikowiec floty do transportu paliwa lotniczego. Jednak gdy okazało się, że pojemność zbiorników nie będzie zbyt duża zdecydowano o przebudowie jednostki na lotniskowiec lekki. Ostateczna decyzja zapadła 25 sierpnia 1943 r., a na ten cel wyasygnowano ponad 10,61 mln jenów. Departament Techniczny Marynarki otrzymał zadanie przygotowania planów konwersji, zaś kadłub w grudniu 1943 r. został odholowany przez tender okrętów podwodnych Jingei do Stoczni Marynarki Wojennej w Sasebo, w prefekturze Nagasaki, na wyspie Kiusiu, nad Morzem Wschodniochińskim.
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 4/2013