152. Eskadra Myśliwska. Część 1

Łukasz Łydżba

Artykuł przestawia dzieje 152. Eskadry Myśliwskiej, która powstała w ramach III/5 Dywizjonu Myśliwskiego, powołanego do życia w końcu 1937 roku. Jej piloci pomimo krótkiego stażu w jednostce jesienią 1938 roku wyróżnili się na Centralnych Zawodach Lotnictwa Myśliwskiego. W pierwszych dniach września walczyli w ramach Armii „Modlin”, walcząc z Luftwaffe, ale także zwalczając balony obserwacyjne. Od 7 września walczyła w ramach Brygady Pościgowej.

Rozkaz Ministerstwa Spraw Wojskowych (DDO L. dz. 4359) z 19 lipca 1937 roku nakazał powołanie w 5. Pułku Lotniczym (PL) w Lidzie dwueskadrowego dywizjonu myśliwskiego, który stacjonować będzie na lotnisku Porubanek koło Wilna. Pierwszym dowódcą nowej jednostki został mjr pil. Edward Więckowski. Choć był służbistą, charakteryzował się jednocześnie wielkim zapałem do latania i miał świetnie opanowaną technikę pilotażu. Organizację jednostki rozpoczęto we wrześniu 1937 roku, opierając się na personelu rozwiązanej 143. Eskadry Myśliwskiej (EM) z 4. PL w Toruniu, którą przemianowano na 151. Eskadrę Myśliwską. W październiku nastąpiła przeprowadzka personelu zawodowego 143. EM do Wilna, która opierała się na zasadzie dobrowolności. W ramach III/5. Dywizjonu utworzono od zera 152. Eskadrę Myśliwską idrużynę dowódcy dywizjonu. Pierwszy rozkaz dzienny dla III/5 Dywizjonu Myśliwskiego pojawił się 23 listopada 1937 roku. Personel lotniczy obu eskadr składał się z personelu byłej 143. EM, pilotów z dywizjonu liniowego w Lidzie, absolwentów Szkoły Podchorążych Lotnictwa (SPL) w Dęblinie i Wyższego Kursu Pilotażu w Grudziądzu (z grupy tych pilotów, którzy wcześniej ukończyli pułkową szkołę pilotażu podstawowego w Lidzie). Personel techniczny pochodził również w części z 143. EM i techników „ukradzionych” z innych eskadr 5. PL. Dopiero w 1938 roku udało się uzupełnić, powstałe przez to luki personalne w innych eskadrach. Dowódcą 152. EM został por. pil. Włodzimierz Łazoryk.

Żołnierze służby czynnej (poborowi) z najmłodszego rocznika zostali przeniesieni do Wilna, najstarszy rocznik ze 143. EM pozostał zaś w Toruniu. Prawdopodobnie zgodnie z etatem dywizjon otrzymał na swoje wyposażenie 21, 22 myśliwce – 10 PZL P.7a dla 151. EM, 10 PZL P.11c dla 152. EM i jeden, dwa P.11 dla dowództwa jednostki. Lotnisko Porubanek było położone pięć kilometrów na południowy wschód od Wilna. Jego powierzchnię stanowił kwadrat o bokach 2 × 2 km. Było ono cały czas meliorowane, ale w ograniczonym zakresie. Ze względu na czterech użytkowników pola wzlotów (5. Pułk Lotniczy, Przysposobienie Wojskowe Lotnicze, Aeroklub Wileński i PLL „Lot”) do prac drenażowych wyznaczano kolejno niewielkie części lotniska. Roboty te trwały aż do wybuchu wojny.W 1936 roku na lotnisku wybudowano nowoczesny hangar lotniczy, który mógł pomieścić 25 myśliwców PZL P.11. Hangar od 1938 roku miał centralne ogrzewanie oraz prysznice dla personelu. Ponadto znajdowała się w nim kancelaria dywizjonu, a także magazyn części zamiennych.

Zimą 1937/1938 roku personel 152. EM przechodził szkolenie teoretyczne, kształcił się w ramach samodzielnej nauki. Jeśli tylko dopisywała pogoda, lotnicy wykonywali loty treningowe. Przy większej pokrywie śniegu podwozie kołowe zamieniano na narty. Lotnicy 152. EM nie mogli jednak dobrze przećwiczyć strzelania ostrą amunicją, ponieważ do kwietnia osiem P.11 z 11 będących na stanie eskadry nie miało na wyposażeniu karabinów maszynowych – producent kaemów spóźniał się z ich dostawą. Wiosenna inspekcja w 1938 roku wykazała również, że samoloty PZL P.7a są zużyte i nie nadają się do prowadzenia walk powietrznych w czasie prawdziwej wojny. Dlatego też 151. EM była traktowana bardziej jako eskadra treningowa niż bojowa. Z czasem miała zostać przezbrojona, ale nigdy do tego nie doszło. Zapewne z myślą o przezbrojeniu, a także lepszych możliwościach ćwiczebnych, piloci 151. EM od czasu do czasu latali na PZL-ach P.11 ze 152. EM.

Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 1/2025