25 lat MiG-29 pod znakiem „biało-czerwonej szachownicy”

Adam Gołąbek, Andrzej Wrona

21 listopada 2014 r. w 23. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim odbyły się uroczyste obchody „25-lecia eksploatacji samolotu MiG-29 w lotnictwie polskim”, połączone z symbolicznym przekazaniem ostatniego, zmodernizowanego myśliwca Siłom Powietrznym. W uroczystościach, których gospodarzem był dowódca 23. Bazy Lotnictwa Taktycznego, pułkownik dyplomowany pilot Maciej Trelka, udział wzięli Sekretarz Stanu MON, Czesław Mroczek, Dowódca Generalny RSZ, generał broni pilot Lech Majewski, Inspektor Sił Powietrznych, generał dywizji pilot Jan Śliwka, dowódca 1. Skrzydła Lotnictwa Taktycznego, generał brygady pilot Tadeusz Mikutel, dowódca 22. Bazy Lotnictwa Taktycznego, pułkownik pilot Leszek Błach oraz piloci, technicy, personel pomocniczy i cywilni pracownicy wojska związani obecnie i w przeszłości z użytkowaniem MiG-29 w lotnictwie polskim.

Tak jak w przypadku uroczystych obchodów 30-lecia eksploatacji Su-22 w lotnictwie polskim” w 21. BLT w Świdwinie (więcej na ten temat w „Lotnictwo” 2/2015), również w 23. BLT w Mińsku Mazowieckim miały miejsce okolicznościowe referaty i prezentacje dotyczące historii, modernizacji oraz przyszłości MiG-29 w lotnictwie polskim. Referaty wygłosili Dowódca Generalny RSZ generał broni pilot Lech Majewski – historia samolotu myśliwskiego MiG-29, Dowódca 1. SLT generał brygady pilot Tadeusz Mikutel – użycie samolotów będących w wyposażeniu 1. SLT (Su-22, MiG-29), Prezesi WZL nr 2 S.A. i WZL nr 4 S.A. zaś przedstawili prezentacje dotyczące remontów i modernizacji płatowca oraz awioniki MiG-29 i „serca” samolotu, czyli dwuprzepływowego turbinowego silnika odrzutowego RD-33. Odczytom towarzyszył wystawiony specjalnie na tę okazję „szanowny jubilat” – MiG-29M(A) z numerem taktycznym 56, a także okolicznościowa wystawa fotograficzna dotycząca samolotu oraz ludzi, którzy na nim latali i latają.

MiG-29 w lotnictwie polskim

Pierwsze rozmowy dotyczące zakupu nowych myśliwców dla polskiego lotnictwa wojskowego odbyły się w październiku 1985 r., kiedy to do Moskwy na prezentację samolotu myśliwskiego MiG-29 na lotnisku Kubinka, udała się delegacja pod przewodnictwem Szefa Techniki Lotniczej MON, generała brygady Mieczysława Sikorskiego. Strona polska mówiła wówczas o chęci zakupu takich samolotów dla trzech pułków lotnictwa myśliwskiego do końca 1995 r., z czego w pierwszej kolejności chciano pozyskać 36 jednomiejscowych samolotów bojowych MiG-29 i 6 dwumiejscowych szkolno-bojowych MiG-29UB, dla dwóch eskadr lotnictwa myśliwskiego. Miały one stacjonować na lotniskach Mińsk Mazowiecki (1. plm OPK, 1. Korpus OPK) i Poznań-Krzesiny (62. plm OPK, 3. Korpus OPK). Ich dostawa miała zostać zrealizowana po zakończeniu sprowadzania do Polski samolotów myśliwsko-bombowych Su-22 (1984-1988). Przypomnijmy w tym miejscu jeszcze tylko, że na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych (1979-1982) pułki lotnictwa myśliwskiego 2. Korpusu OPK otrzymały samoloty myśliwskie MiG-21 bis (26. plm OPK, Zegrze Pomorskie i 34. plm OPK, Gdynia-Babie Doły) oraz MiG-23MF (28. plm OPK, Słupsk).
Jednak trudna sytuacja ekonomiczna, jaka panowała wówczas w Polsce, mocno ograniczyła pozyskanie nowej super techniki lotniczej. W 1987 r. MON złożyło oficjalne zamówienie na 9 samolotów bojowych w wersji 9.12A i 3 szkolno-bojowe w wersji 9.51A. Zakup MiG-29 dla polskiego lotnictwa stał się tym samym faktem. Z tego też względu, jesienią 1988 r., wytypowano grupę 20 pilotów z 1. plm OPK, który jako sztandarowa jednostka wśród pułków Wojsk Obrony Powietrznej Kraju została wytypowana do przezbrojenia w pierwszej kolejności na nowy typ samolotu, do wstępnej selekcji. Lekarze wytypowali tylko tych kandydatów, którzy byli w stanie wytrzymać przez 30 s przeciążenie g+8. Po kolejnych testach ostatecznie zakwalifikowano 12 najlepszych pilotów, wśród których znaleźli się: płk Jerzy Pacześniak, ppłk Zenon Kida, mjr Ryszard Bruździak, mjr Czesław Ciodyk, kpt. Ireneusz Piasecki, por. Zdzisław Lackowski, kpt. Kazimierz Michalik, por. Henryk Chołuj, por. Waldemar Łubowski, kpt. Marian Zięba, por. Wiesław Rec oraz por. Jacek Wojtaszczyk. Kurs teoretyczny, który rozpoczął się pod koniec lutego 1989 r. w miejscowości Frunze (Kirgiska Socjalistyczna Republika Radziecka) zakończony został egzaminami w dniach 23-28 marca i tym samym rozpoczęła się praktyczna część szkolenia, czyli pierwsze loty na dwumiejscowych samolotach MiG-29UB. Wśród czterech radzieckich instruktorów, którzy przeszkalali grupę polskich pilotów byli m.in. majorowie piloci P. Cyganok i J. Chochłow. Loty odbywały się na lotnisku Ługowaja i trwały do 26 maja 1989 r. Pięciu pilotów: Ryszard Bruździak, Czesław Ciodyk, Marian Zięba, Jacek Wojtaszczyk oraz Zenon Kida wykonało ponadprogramowy nalot i po dodatkowych egzaminach uzyskało uprawnienia instruktorskie.
Pierwsze MiG-29 w wersji bojowej przyleciały do 1. plm OPK 16 czerwca 1989 r. Były to cztery egzemplarze o numerach seryjnych: 296026365, 296026366, 296026367 i 296026370. Samoloty przyprowadzili piloci rosyjscy, którzy na lotnisku w Mińsku Mazowieckim oficjalnie przekazali je stronie polskiej. W chwili przylotu, maszyny nie posiadały oznaczeń przynależności państwowej ani numerów taktycznych naniesionych na kadłubach. Trzy samoloty w wersji szkolno-bojowej dotarły do Mińska Mazowieckiego dwa tygodnie później. Były to egzemplarze o numerach seryjnych: N50903014615, N50903014642 i N50903014664. Wszystkie maszyny wprowadzono do wyposażenia 1. eskadry lotnictwa myśliwskiego (druga dalej dysponowała samolotami MiG-21). Po przyjęciu na stan nowych odrzutowców 9 sierpnia 1989 r. piloci 1 plm OPK wykonali w Mińsku Mazowieckim pierwsze loty na MiG-29. Ostatnie pięć zamówionych egzemplarzy wpisano na stan pułku 2 października 1990 r. Były to samoloty o numerach seryjnych: 296035105, 296035108, 296035111, 296035114 i 296035115. Wszystkie otrzymały numery taktyczne składające się z dwóch ostatnich cyfr numeru seryjnego, przy czym ostatnie pięć samolotów bojowych, które dotarły do Mińska Mazowieckiego w październiku otrzymały numery trzycyfrowe. Tym samym zakończono dostawy wszystkich zamówionych przez Polskę maszyn. Rozpad Bloku Wschodniego związany z upadkiem gospodarek państw socjalistycznych, w tym największej ZSRR, pokrzyżował plany dalszych zakupów samolotów tego typu. MiG-29 zakupione przez Polskę, jak wszystkie maszyny przeznaczone przez ZSRR na eksport dla państw Układu Warszawskiego, posiadały zubożone wyposażenie w stosunku do wariantu podstawowego będącego w wyposażeniu Sił Powietrznych ZSRR. Produkt 9.12A, w odróżnieniu od wersji 9.12, był wyposażony przede wszystkim w uproszczone: radiolokacyjny kompleks celowniczy RŁPK-29E ze stacją radiolokacyjną N-019EA Rubin, optoelektroniczny kompleks celowniczo-nawigacyjny OEPrNK-29E oraz aparaturę telemetryczną 502-20-04 Turkus (będącą eksportową wersją aparatury 502-20 Biriuza).