40. brTA. Obrońcy ukraińskiej stolicy

Vladimir Trendafilovski

Jedną z najlepiej ukompletowanych i prawdopodobnie najlepszą jednostką samolotów MiG-29 w Siłach Powietrznych Ukraińskich Sił Zbrojnych  jest 40. Brygada Lotnictwa Taktycznego. Nie jest to zaskoczenie, ponieważ od 24 lat na barkach tej jednostki spoczywa zadanie obrony nieba nad stolicą Ukrainy, Kijowem.

Bazą macierzystą 40. brTA jest lotnisko Wasilków, znajduje się zaledwie 19 km od granicy miasta i mniej niż 29 km od kijowskiego centrum. Zasłużona opinia o 40. brTA jako jednej z czołowych jednostek lotniczych w Siłach Zbrojnych Ukrainy została potwierdzona w całej rozciągłości wiosną 2014 r., kiedy to Ukraina została zmuszona do zmobilizowania wszystkich jednostek ZSU, aby uniknąć ewentualnego bezpośredniego ataku ze strony Federacji Rosyjskiej. W tym kluczowym dla kraju okresie 40. brTA nie tylko zdołała wystawić dodatkowe maszyny do pełnienia dyżurów bojowych w ramach tak zwanej „operacji antyterrorystycznej” (ATO) w rejonie Donbasu, lecz także wypożyczyła część swoich samolotów do uzupełnienia braków w 204. brTA – jednostki MiG-ów-29, którą niedługo wcześniej ewakuowano z okupowanego Półwyspu Krymskiego i została chwilowo pozbawiona samolotów bojowych.

Przeniesienie do WPPO

Jednostka pierwotnie była znana jako 92. pułk lotnictwa myśliwskiego i bazowała na lotnisku w Mukaczewie. Począwszy od 1987 r., do jednostki zaczęły napływać nowe myśliwce MiG-29, które zastąpiły użytkowane od 1974 r. stare samoloty MiG-23M. Podobnie jak w przypadku wielu innych jednostek, najpierw zaczęto odbierać używane MiG-i-29 (izd. 9-12), które służyły wcześniej w stacjonującym na Kubince 234. gwardyjskim pułku lotnictwa mysliwskiego lub 145. iap z Iwano-Frankowska, a następnie fabrycznie nowe MiG-i-29 (izd. 9-13). Tak więc pod koniec 1991 r., gdy nastąpił rozpad ZSRR, jednostka dysponowała mieszanką myśliwców obu odmian, w tym kilkoma z najwcześniejszymi egzemplarzami MiG-29 (izd. 9-12). W tym okresie na wielu samolotach jednostki namalowano charakterystyczne godło – skaczącego geparda – umieszczone po lewej stronie, pod kabiną pilota (z czasem niektóre maszyny doczekały się również godeł indywidualnych).

W niepodległej Ukrainie jednostkę przemianowano na 92. pułk lotnictwa myśliwskiego. Pułk pozostał częścią Sił Powietrznych Ukraińskich Sił Zbrojnych, ale jako jego bazę było lotnisko Mukaczewo, które jest położone w bliskim sąsiedztwie granicy z Czechosłowacją, Węgrami, Polską i Rumunią (do granicy jest zaledwie 20 km), w styczniu 1992 r. jednostka została podporządkowana lokalnemu dowództwu Wojsk Obrony Przeciwlotniczej, które w każdej chwili mogło poderwać parę dyżurną przeciw nadlatującym intruzom. W tym okresie, kiedy nie było jeszcze oficjalnych ukraińskich znaków przynależności państwowej, jeden z samolotów jednostki – MiG-29 (izd. 9-13) n/b Biały 38 – otrzymał nieoficjalne oznakowanie składające się z niebieskich i żółtych linii tworzących klin wewnątrz białego koła. W 1993 r. wszystkie samoloty (w tym Biały 38) otrzymały oficjalne ukraińskie oznakowanie: niebiesko-żółte kokardy na skrzydłach i ukraińskie tarcze na ogonach.

Rok 1993 okazał się bardzo ważny w historii 92. wap. W okresie między lipcem a sierpniem pułk przeniósł się do bazy lotniczej Wasilków w celu zastąpienia rozwiązanego 1 czerwca 146. pułku lotnictwa myśliwskiego Obrony Powietrznej, który miał na wyposażeniu samoloty MiG-25P, więc dotychczas wypełniał zadanie obrony Kijowa. W tym samym roku 92. wap otrzymał w spadku po 145. iap kilka samolotów MiG-29 (głównie najwcześniejsze egzemplarze wersji izd. 9-12), które przed przekazaniem wyremontowano siłami Lwowskiego Państwowego Lotniczego Zakładu Remontowego.  Ponadto 114. wap z Iwano-Frankowska (pierwotnie 114. iap – jednostka, która w 1991 r. przybyła z Czechosłowacji i przejęła samoloty po rozwiązanym w czerwcu 1991 r. 145. iap) przekazał kilka swoich samolotów MiG-29 (izd. 9-13), wśród których znajdowały się zarówno maszyny byłego 145. iap, jak i pojedyncze maszyny pierwotnie dostarczone do 114. iap, w czasach gdy pułk ten stacjonował jeszcze na terytorium Czechosłowacji.

1 stycznia 1994 r. jednostka została oficjalnie przekazana pod dowództwo WPPO z głównym zadaniem obrony stołecznego Kijowa. Jednak pod koniec lat dziewięćdziesiątych pułk powrócił ponownie do WPS, gdzie kilkakrotnie zmieniano jego strukturę organizacją oraz numer. Wreszcie 25 listopada 1999 r. pułk ponownie został włączony do struktur WPPO, gdzie do 1 grudnia 2004 r. pozostał jedyną jednostką myśliwską. W tym dniu WPPO i WPS uległy połączeniu, tworząc jednolite Siły Powietrzne. W PS, jednostka została ostatecznie przeformowana w 40. brTA i bezpośrednio podporządkowana Dowództwu Powietrznemu „Centrum”, które również znajduje się Wasilkowie.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 9/2017