Incydent nad Novim Travnikiem

Szymon Tetera

28 lutego 1994 r. dwie pary samolotów F-16 należących do 526. Taktycznego Dywizjonu Myśliwskiego Sił Powietrznych USA, pełniących dyżur bojowy w ramach operacji Deny Flight, przechwyciły formację serbskich maszyn wykonujących bombardowanie celu położonego na terenie Bośni i Hercegowiny. Tak doszło do pierwszej walki powietrznej stoczonej przez samoloty operujące pod egidą NATO.

Operacja Deny Flight realizowana przez samoloty Sojuszu Północnoatlantyckiego od 12 kwietnia 1993 do 20 grudnia 1995 roku polegała na egzekwowaniu zakazu lotów w ustanowionych przez Organizację Narodów Zjednoczonych strefach nad terytorium Bośni i Hercegowiny. Jedną z jednostek biorących udział w tej operacji był 526. Taktyczny Dywizjon Myśliwski Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych. Jednostka wyposażona była w samoloty F-16C i na co dzień stacjonowała w niemieckiej bazie lotniczej Ramstein, na potrzeby operacji Deny Flight oddelegowując jednostkę wydzieloną do włoskiej bazy Aviano.

Na poranek 28 lutego 1994 r. serbskie lotnictwo zaplanowało uderzenie lotnicze na fabrykę amunicji Bratstvo w miejscowości Novi Travnik. Do udziału w tej misji wydzielono osiem maszyn. Były to cztery lekkie samoloty szturmowe Soko J-21 Jastreb, dwie kolejne takie maszyny w wariancie rozpoznawczym IJ-21 oraz dwa cięższe samoloty Soko J-22 Orao. Serbskie maszyny, pilotowane przez pilotów, którzy zgłosili się do tej misji na ochotnika, wystartować miały z okupowanego chorwackiego lotniska Udbina, skąd do celu w linii prostej było około 220 km.

Tymczasem około godz. 1.00 w nocy z bazy Aviano na patrol na zachód od Mostaru wystartowała para samolotów z 526. TFS, oznaczona kodem wywoławczym BLACK 03/04. Prowadzącym pary był Capt. (kpt.) Bob “Wilbur” Wright, a prowadzonym Capt. Scott „Zulu” O’Grady. Każdy z pilotowanych przez nich samolotów F-16C był uzbrojony w dwa pociski średniego zasięgu z aktywnym radiolokacyjnym systemem kierowania AIM-120 AMRAAM, dwa naprowadzane termicznie pociski krótkiego zasięgu AIM-9E Sidewinder, a także parę bomb ogólnego przeznaczenia.

Druga para 526. Dywizjonu Myśliwskiego, oznaczona kodem wywoławczym KNIGHT 25/26, z powodu złej pogody wystartowała z Aviano z opóźnieniem, około godz. 6.30. Pilotem prowadzącym był Capt. Steve „Yogi” Allen, prowadzonym zaś Col. (płk.) Jace Meyer. Podczas dolotu do strefy patrolowania korytarzem powietrznym prowadzącym znad Adriatyku przez Chorwację nad Bośnię, radar pilotowanego przez Allena samolotu F-16C-40 o numerze seryjnym 89-2009/RS namierzył w odległości 15–20 mil [ok. 24–32 km] grupę samolotów znajdujących się nad lotniskiem Udbina. Maszyny te kierowały się na wschód, co oznaczało, że wkrótce wlecą nad terytorium Bośni. Para F-16 zbliżyła się do nierozpoznanych samolotów na odległość 7,5 km, kiedy załoga samolotu AWACS nakazała przerwanie przechwycenia tej formacji. Jak się później okazało, para prowadzona przez Allena oznaczona była jako przygotowana do misji CAS (bezpośredniego wsparcia sił lądowych), więc kontrolerzy naprowadzania rozpoczęli naprowadzanie na grupę wykrytych maszyn pary prowadzonej przez Wrighta, mimo że znajdowała się ona w większej odległości, a jej zapas paliwa był już na ukończeniu.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 6/2017