Izraelskie tajemnice – Dassault Mystere
Petr Aharon Tesař
Izraelskie tajemnice
– Dassault Mystere
Na przestrzeni lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku w Izraelu narastało zagrożenie związane z obawą powtórnego ataku arabskich sąsiadów na młode państwo żydowskie – Arabowie systematycznie wzmacniali potencjały swych sił zbrojnych, głównie z pomocą Związku Sowieckiego i jego satelitów, mnożyły się ataki terrorystyczne, a oliwy do ognia dolewały propagandowe arabskie rozgłośnie radiowe. Izrael, przygotowując się do nieuchronnego starcia, starał się pozyskać uzbrojenie przynajmniej tak dobre, jak sąsiedzi, dotyczyło to oczywiście także lotnictwa myśliwskiego.
Kiedy w kwietniu 1954 r. powróciła z Europy izraelska misja lotnicza, rekomendowała zakup jednego z trzech samolotów: amerykańskiego North American F-86 Sabre, ewentualnie jego kanadyjskiej odmiany licencyjnej Canadair CL-13, szwedzkiego Saaba J-29 Tunnan lub francuskiego Dassault MD-452 Mystere IIC. Początkowo wybór padł na myśliwiec ze Szwecji, bardzo pozytywną opinię wystawił mu szef grupy, kapitan Benjamin „Benny” Peled, który spędził w kabinie J-29 15 godzin podczas lotów zapoznawczych w Szwecji. Rząd Szwecji nie wyraził jednak zgody na tę transakcję, także z przyczyn politycznych nie doszło do sprzedaży do Izraela Sabre’ów, które świetnie zarekomendowały się podczas wojny w Korei.
15 lipca 1954 r. doszło zatem do zawarcia pierwszej umowy z Francją, określającej warunki dostawy sześciu maszyn Mystere IIC. Miały one dotrzeć do Izraela najpóźniej pod koniec 1955 r., potem – jeśli wykorzystana zostałaby opcja kontraktowa – nastąpić miała dostawa 15 kolejnych, a wreszcie 15 najnowszych Mystere IV. Finalizacja transakcji jednak opóźniała się i dopiero w sierpniu 1955 r. grupa składająca się z sześciu izraelskich pilotów i jednego oficera służb technicznych, z Bennym Peledem na czele, przybyła do bazy Mont-de-Marsan na południu Francji. Własności w locie Mystere IIC rozczarowały jednak pilotów Hel HaAwir i Peled rekomendował poczekanie na najnowszą wersję maszyny, która znajdowała się nadal w fazie prób – Mystere IV. We wrześniu 1955 r. wyszły jednak na jaw szczegóły tzw. czeskiej dostawy. Czechosłowacja, która intensywnie pomagała w 1948 r. w uzbrojeniu izraelskich bojowników, teraz miała dostarczyć Egiptowi około 100 myśliwców MiG-15, 50 bombowców Ił-28, 70 samolotów transportowych Ił-14, czołgi, działa samobieżne i armaty przeciwlotnicze. Elementem „pomocy” dla Egiptu miało być także szkolenie pilotów. „Czeska dostawa” wpłynęła radykalnie na stosunek sił na Bliskim Wschodzie. Chociaż nacisk na zakup nowych myśliwców jeszcze bardziej się zwiększył, w Izraelu zwyciężył pogląd o celowości poczekania na Mystere IV.
Francuzi, w charakterze rozwiązania przejściowego, zaproponowali sprzedaż 12 używanych maszyn MD-450B Ouragan. Nie dorównywały nawet Mystere IIC, ale były lepsze od izraelskich Meteorów, więc propozycję przyjęto. 4 listopada 1955 r. podpisano nowy kontrakt na 12 Ouraganów i 12 Mystere IVA. Wkrótce izraelskie lotnictwo otrzymało Ouaragany, ale dostawę Mystere IVA wstrzymano. Zaprotestowali Amerykanie, którzy ze środków swej pomocy wojskowej częściowo finansowali rozwój myśliwca Dassaulta, a także Brytyjczycy. Sytuacja zmieniła się dopiero w kwietniu 1956 r., kiedy egipski przywódca Gamal Naser ogłosił plany nacjonalizacji Kanału Sueskiego (faktycznie stało się to 26 lipca 1956 r.). Wkrótce po tym wydarzeniu embargo Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii na dostawy broni do Izraela zostało zniesione, aczkolwiek blokada eksportu Sabre’ów nadal obowiązywała. Francuzi mogli jednak dostarczyć 12 Mystere IVA, zamówionych na mocy umowy z listopada 1955 r. Już wcześniej do bazy w Cambrai skierowano na przeszkolenie sześciu izraelskich pilotów: majora Benjamina Peleda (dowódca grupy), kapitana Dannyego Szapiro i poruczników Jakowa „Jak” Newo, Dana Gorena, Jakowa Morgana i Drora Awneri.
Pamiętnym dniem w historii Hel HaAwir stał się 11 kwietnia 1956 r., kiedy w dwóch grupach po trzy maszyny, z międzylądowaniem we włoskim Brindisi, do bazy reaktywowanego 101. tajeset w Hacor przybyły pierwsze naddźwiękowe myśliwce izraelskiego lotnictwa. Samoloty miały namalowane na kadłubach czterocyfrowe „tranzytowe” numery: 6641-6645 i 6650. Dwie pierwsze cyfry były fikcyjne, ale pozostałe odpowiadały oznaczeniom nadanym im przez Hel HaAwir, które wkrótce zostały namalowane na statecznikach pionowych (w przypadku niektórych z pierwszych maszyn w lipcu 1956 r. numery zostały zmienione – patrz tabela). Samoloty podczas przelotu nosiły jeszcze trzycyfrowe francuskie numery fabryczne. Pozostała szóstka Mystere, z numerami „tranzytowymi”: 6646-6649, 6651 i 6652, dotarła po kilku dniach. Spośród nich pierwszy dotknął pasa macierzystego lotniska w Hacor samolot „6646”, za sterami którego zasiadał dowódca 101. tajeset, major Benny Peled.
Cała operacja skrywała się pod kryptonimem „Razis” (Raz to po hebrajsku tajemnica, czyli mystere, a Is to skrót od Izrael). 23 kwietnia 1956 r. podpisano kolejny kontrakt z Dassault, opiewający na dostawę dalszych 12 Mystere IVA, które w ramach operacji „Sizar” (Razis, czytane od tyłu) dotarły do Izraela przed upływem miesiąca. Kolejnych 36 Izrael pozyskał w połowie sierpnia 1956 r. w ramach operacji „Szacharit” (po hebrajsku świt, ale także określenie codziennej modlitwy porannej), a ostatecznie – we wrześniu 1956 r. – jeszcze jedną maszynę w odmianie rozpoznania fotograficznego. W ten sposób, u progu konfliktu sueskiego, izraelskie lotnictwo dysponowało 61 myśliwcami Mystere IVA. Ta liczba koresponduje z najnowszymi informacjami o służbie tych maszyn w Hel HaAwir i losy tylu maszyn znalazły się w tabeli na końcu artykułu, aczkolwiek – według niepotwierdzonych danych – później lotnictwo izraelskie przejęło jeszcze trzy lub cztery Mystere IVA, co zwiększałoby ich ogólną liczbę do 64-65. Konkretnie miałoby chodzić o maszyny: 04, 20, 37 i 86, wydaje się jednak, że są one fikcyjne i nigdy nie zostały użyte na tych samolotach.
W międzyczasie, po akcie nacjonalizacji Kanału Sueskiego 26 lipca 1956 r., Amerykanie jeszcze bardziej „zmiękli” i wyrazili zgodę na sprzedaż Izraelowi przez Kanadę 24 myśliwców CL-13 Sabre, które miały trafić do 109. tajeset z Ramat Dawid. Trzech pilotów Meteorów udało się w związku z tym na przeszkolenie do Kanady, ale po wybuchu wojny transakcja została anulowana. Lotnicy stacjonującw Ramat Dawid ostatecznie otrzymali część Mystere IVA z sierpniowej dostawy, ale 109. tajeset osiągnął gotowość operacyjną dopiero w grudniu 1956 r. W ten sposób jedynym operacyjnym dywizjonem Hel HaAwir, który jesienią 1956 r. był gotów do operacyjnego wykorzystania nowych myśliwców, pozostał 101. tajeset z Hacor.
Szóstka Mystere z tej jednostki wzięła udział 1 maja 1956 r. w pierwszych pokazach lotniczych na terenie Izraela, demonstrując akrobację, walkę powietrzną oraz przekroczenie bariery dźwięku (Mystere IVA stał się pierwszym w Izraelu samolotem naddźwiękowym, aczkolwiek prędkość dźwięku osiągał w trakcie zniżania, a nie w locie poziomym). Piloci dywizjonu aż do rozpoczęcia walk nad Synajem w październiku 1956 r. intensywnie ćwiczyli wyższy pilotaż oraz walki powietrzne i ataki na cele naziemne. Tuż przed wybuchem konfliktu 101. tajeset dysponował 16 gotowymi do akcji (w listopadzie 19) maszynami. Pierwszy „tajny” lot operacyjny nad terytorium wroga wykonał, jeszcze przed wojną, rozpoznawczy Mystere IVA (76). Jak już wspomniano, przybył on do Izraela we wrześniu 1956 r. Nosił francuski numer fabryczny „103”, a w Hel HaAwir numer „4576”, który w skróconej postaci „76” namalowano na jego kadłubie. Z Francji przebazował go Danny Szapira, a foto-Mystere przydzielono do 101. tajeset w Hacor. Nadal niewiele wiadomo o tej maszynie, ale najprawdopodobniej miała ona kamerę Onera zamontowaną w kadłubie, w miejscu wysuwanej wyrzutni rakiet niekierowanych. Uzbrojenie artyleryjskie – dwa działka DEFA kalibru 30 mm, prawdopodobnie zostało zachowane.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 8/2012