Japońskie lotniskowce

Klęska pod Midway i próba odbudowy sił
W maju 1942 r. doszło do pierwszego bezpośredniego starcia pomiędzy lotniskowcami IJN a ich odpowiednikami w US Navy. Z japońskiego punktu widzenia było ono zupełnie przypadkowe, nie mieszczące się w przyjętej strategii „decydującej bitwy”. 5. Dywizjon Lotniskowców po zakończonym rajdzie na Ocean Indyjski został skierowany jako zespół osłony dla operacji desantowej na Port Moresby na Nowej Gwinei (operacja „MO”). Był to kolejny przypadek rozczłonkowania Kido Butai. Shokaku i Zuikaku nie otrzymały zadania bezpośredniego wsparcia, lecz jedynie ubezpieczenia na wypadek kontrakcji przeciwnika. Operację zabezpieczać miał lotniskowiec lekki Shoho z nieliczną grupą powietrzną (9 A6M2 Zero2, 4 A5M4 Claude, 6 B5N1/2 Kate). Ku zaskoczeniu Japończyków okazało się, iż przeciwnik dzięki pracy wywiadu znał ich zamiary i do walki skierował dwa lotniskowce. Pomimo tego, że w bitwie na Morzu Koralowym uczestniczył najmniej doświadczony dywizjon, osiągnięto sukces taktyczny. 8 maja grupy pokładowe z Shokaku i Zuikaku zatopiły lotniskowiec Lexington oraz uszkodziły Yorktowna (dzień wcześniej zbiornikowiec floty Neosho i niszczyciel Sims). Ceną była jednak utrata Shoho oraz poważne uszkodzenie Shokaku. Okręt trafiony przez trzy bomby został wyłączony z działań do połowy lipca 1942 r. Jednak dotkliwe straty obu grup pokładowych okazały się trudne do odrobienia (48 samolotów + 19 wraz z Shoho). W efekcie Zuikaku, pomimo że nie odniósł uszkodzeń w starciu na Morzu Koralowym, nie wziął udziału w decydującej bitwie o Midway. Nastąpiło to w bardzo korzystnym dla Japonii momencie. 1. i 2. Dywizjon Lotniskowców były nietknięte, 5. Dywizjon dysponował sprawnym Zuikaku, natomiast w 4. Dywizjonie utraconego Shoho zastąpił Junyo, dołączając do Ryujô. Z innych lotniskowców Hôshô i Zuihô pozostawały w składzie 1. Floty i osłaniały flotę liniową, natomiast Taiyo, tak jak oddany do służby 31 maja 1942 r. bliźniaczy Unyo uznano za jednostki niepełnowartościowe i skierowano do zadań pomocniczych (transport samolotów i szkolenie). Przed decydującym starciem IJN posiadała 12 lotniskowców, z czego jeden przechodził remont po doznanych uszkodzeniach bojowych, a dwa uznano za jednostki pomocnicze i nie sformowano dla nich grup powietrznych, wyznaczając je do zadań transportowych. Gdyby strona japońska konsekwentnie trzymała się przedwojennych koncepcji, siły te w całości powinna skoncentrować do „decydującej bitwy”. Z 11 sprawnych lotniskowców, tylko pięć stanowiły jednostki zdolne do wysłania w jednym cyklu startu dywizjonu samolotów torpedowych (Akagi, Kaga, Sôryu, Hiryu, Zuikaku), który był podstawową siłą uderzeniową przeciwko okrętom wroga. Pozostałe jednostki w najlepszym razie, przy sprzyjających warunkach hydrometeorologicznych, były zdolne do wysłania z pełnym obciążeniem tylko kilku B5N2 Kate parkujących na samym końcu pokładu lotniczego i mających najdłuższą drogę startową. To w ocenie japońskich sztabowców dyskwalifikowało je jako lotniskowce pierwszej linii, i kazało przesunąć do zadań pomocniczych. W opracowanej przed wojną koncepcji walnej bitwy zakładano jednak podział okrętów tej klasy na dwa ugrupowania o zróżnicowanej sile. Gdyby kontynuować ten model postępowania można było utworzyć zespół lotniskowców pomocniczych, który przyjmując na siebie zadanie pacyfikacji amerykańskiej bazy na Midway odciążyłby Kido Butai, jednocześnie pozwalając zachować jego obecność poza zasięgiem lotnictwa wroga. Do wykonania tego zadania istniała możliwość zgromadzenia lotniskowców pomocniczych: Junyo, Ryujô i Taiyo (Unyo przekazany 31 maja 1942 r. nie mógł uczestniczyć w operacji). Na ich pokładach łącznie mogło bazować około 130 samolotów, z czego w jednym cyklu można było wykorzystać jakieś 70. Mogła to być siła niewystarczająca, lecz np. po wsparciu przez pozostający bez pary Zuikaku, liczba wysłanych do uderzenia na Midway maszyn byłaby identyczna do wystawionej przez Kido Butai. Zadecydowano inaczej i Junyo wraz z Ryujô otrzymały zadanie wsparcia desantu na Aleutach rozpraszając wysiłek.

Pierwsza próba rozstrzygnięcia zmagań na Pacyfiku w jednej decydującej bitwie podjęta pod Midway zakończyła się dla Japonii tragicznie. Za cenę czterech lotniskowców własnych (Akagi, Kaga, Sôryu i Hiryu) zdołano zatopić tylko jeden lotniskowiec przeciwnika (Yorktown). Z pozostałych lotniskowców tylko dwa, Shokaku i Zuikaku były jednostkami pełnowartościowymi, a na dodatek jeden z nich był uszkodzony. Amerykanie dysponowali na Pacyfiku trzema jednostkami tej klasy, gdyż do zwycięskich uczestników starcia pod Midway, Enterprise i Hornet, dołączyła wyremontowana Saratoga. Dwa kolejne lotniskowce – Ranger i Wasp, znajdowały się na Atlantyku, z których ten ostatni oddelegowano na Pacyfik, aby zastąpił utraconego Yorktowna. Po bitwie o Midway sytuacja uległa gwałtownej zmianie. Strona amerykańska w lotniskowcach uderzeniowych uzyskała przewagę 3:1. Sytuacja dla Japonii była tym gorsza, że ze względu na dysproporcje potencjału stoczniowego przeciwnik z każdym miesiącem zdobywał przewagę. 15 lipca 1942 r. Shokaku powrócił do służby i wraz z Zuikaku oraz Zuihô utworzył 1. Dywizjonu Lotniskowców. Do działań Shokaku był jednak gotów dopiero w połowie sierpnia. 2. Dywizjon składał się wówczas z Junyo i Ryujô. 3. Dywizjon został rozwiązany, a Zuihô, jak wspomniano, skierowano do 1. Dywizjonu. Drugi z lotniskowców, Hôshô przekształcono w jednostkę szkoleniową, natomiast Taiyo i Unyo bez zmian wykorzystywano jako transportowce lotnicze.