Jednostka Wojskowa Formoza

JAROSŁAW CIŚLAK

Jednostka Wojskowa Formoza

23 września 2014 roku w Porcie Wojennym w Gdyni miała miejsce uroczystość wręczenia sztandaru wojskowego Jednostce Wojskowej Formoza. Na mocy decyzji nr 51/MON z dnia 12 lutego 2014 r. nadano jej imię gen. broni Włodzimierza Potasińskiego, dowódcy Wojsk Specjalnych, który zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem. Wcześniej, decyzją nr 337/MON z 18 listopada 2013 r., wprowadzono oznaki rozpoznawcze jednostki.

Historię Formozy można umownie podzielić na trzy okresy:

• lata 1975–1990 – gdy był to Wydział Działań Specjalnych 3. Flotylli Okrętów (3. FO);
• lata 1990–2007 – gdy znajdowała się w strukturze Grupy Okrętów Hydrograficznych, a następnie Grupy Okrętów Rozpoznawczych 3. FO;
• od 2007 r. – gdy stała się samodzielną jednostką wojskową.

O dwóch pierwszych można już napisać nieco więcej, choćby na podstawie kwerend archiwalnych. Trzeci, trwający obecnie, etap rozwoju jednostki – ze zrozumiałych względów - okryty jest szczelną tajemnicą. Dotyczy to zarówno organizacji, liczebności, zadań, jak i uzbrojenia, chociaż o tym ostatnim oraz o wyposażeniu można dowiedzieć się nieco na podstawie licznych prezentacji, w których JW Formoza bierze udział.

Potrzeba istnienia w strukturze Marynarki Wojennej (MW) wyspecjalizowanej formacji, przeznaczonej do działań specjalnych, podnoszona była stosunkowo dawno. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku trwały prace koncepcyjne, studyjne i planistyczne. Zapisy dotyczące powstania takiej jednostki pojawiały się w dokumentach planistycznych. W zarządzeniu szefa Sztabu Generalnego WP nr 0078/Org. z 23 grudnia 1971 r., w sprawie wprowadzenia do realizacji planu zamierzeń organizacyjnych Sił Zbrojnych PRL na lata 1972–1973, na drugie półrocze 1972 r. zaplanowano sformowanie w Gdyni jednostki specjalnej płetwonurków, wchodzącej w skład Marynarki Wojennej. Etatowo miała ona liczyć (zarówno w czasie pokoju, jak i wojny) 14 oficerów, 5 chorążych, 15 podoficerów i 16 szeregowych, czyli łącznie 50 żołnierzy.

Powstanie Formozy poprzedziło utworzenie w etacie Ośrodka Szkolenia Nurków i Płetwonurwonurków WP (OSNiP WP) w Gdyni – Zespołu Badawczego ds. Płetwonurków Morskich. Zespół, którego pierwszym dowódcą został kmdr por. Józef Rembisz, powstał 1 października 1973 r. na mocy zarządzenia szefa Sztabu MW nr 051/Org. z 17 grudnia 1973 r. i wcześniejszego wykazu zmian, wydanego przez pierwszego zastępcę szefa SG WP. Zespół ten liczył 9 etatów. Równolegle trwały dalsze prace planistyczne. Zarządzeniem szefa SG WP nr 007/Org. z 19 stycznia 1974 r. w sprawie wprowadzenia do realizacji planu zamierzeń organizacyjnych Sił Zbrojnych PRL na lata 1974–1975, na drugą połowę 1975 r. zaplanowano sformowanie Dywizjonu Specjalnego Płetwonurków w Gdyni. Etatowo dywizjon na czas pokoju miał składać się ze 100 żołnierzy (20 oficerów, 10 chorążych, 30 podoficerów i 40 szeregowych), a na czas wojny zwiększyć liczebność do 239 (20 oficerów, 47 podoficerów i 172 szeregowych).

Prace koncepcyjne nad powstaniem dywizjonu były już na tyle zaawansowane, że szef SG WP wydał zarządzenie nr 037/Sztab z 6 lipca 1974 r. w sprawie organizacji i przeprowadzenia kursu działań specjalnych. Kurs ten miał na celu przygotowanie kadr dla organizowanego Dywizjonu Działań Specjalnych Płetwonurków MW i doskonalenie oficerów jednostek specjalnych. Planowany był na okres od 15 października 1974 do 30 listopada 1974 r. na bazie 1. batalionu szturmowego w Dziwnowie (praktyczne działanie grup specjalnych) oraz szkoleń w Warszawie i Gdyni. Wybór batalionu w Dziwnowie nie był przypadkowy, ponieważ była to najważniejsza i największa ówczesna jednostka specjalna w WP i w swoim składzie miała kompanię płetwonurków. Dowództwo MW na kurs miało skierować z planowanego Dywizjonu Specjalnego Płetwonurwonurków Morskich oficerów przewidzianych do objęcia stanowisk:

• dowódcy dywizjonu,
• szefa sztabu dywizjonu,
• zastępcy dowódcy dywizjonu ds. liniowych,
• zastępcy dowódcy dywizjonu ds. technicznych,
• pomocnika szefa sztabu dywizjonu ds. operacyjnych,
• pomocnika szefa sztabu dywizjonu ds. rozpoznawczych.

Dodatkowo ze Sztabu MW miał zostać skierowany starszy pomocnik szefa Oddziału Rozpoznawczego ds. działań specjalnych.

Ówcześnie nazwa samego dywizjonu nie była do końca ustalona, ponieważ w tym samym dokumencie, czyli zarządzeniu nr 037/Sztab, w jednym miejscu nazywany był on Dywizjonem Działań Specjalnych Płetwonurków Marynarki Wojennej, a w innym Dywizjonem Specjalnym Płetwonurków Morskich.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 12/2014