Jednostki pływające Marynarki Wojennej w latach 1945-1949

Robert Rochowicz

Jednostki pływające Marynarki Wojennej

w latach 1945-1949

(część 1)

Pierwsze cztery lata istnienia Marynarki Wojennej odtworzonej na Wybrzeżu po zakończeniu II wojny światowej to okres bardzo trudnego budowania od podstaw zbrojnej obecności na morzu od Mierzei Wiślanej po Świnoujście. Skromny stan posiadania wynikał z braku środków finansowych na znaczniejszą rozbudowę, poza tym był odzwierciedleniem zainteresowania szefostwa MON i kierownictwa Sztabu Generalnego WP morskim rodzajem sił zbrojnych.

Prapoczątki tzw. Ludowej Marynarki Wojennej sięgają Lublina i utworzenia w październiku 1944 r. Morskiego Batalionu Zapasowego. W marcu 1945 r. jednostka ta znalazła się na wyzwalanym Wybrzeżu i obejmowała straż nad obiektami portowymi w Gdyni i Gdańsku.

Pierwsze motorówki
Penetrując gdyńskie nabrzeża jeden z patroli natknął się na przycumowaną motorówkę. Okazało się, że była nieuszkodzona i sprawna. Nazajutrz, 8 kwietnia 1945 r. na jednostce, której nadano imię ORP Korsarz podniesiono biało-czerwoną banderę. Stopniowo rozpoczęła ona regularne kursowanie między basenami portowymi i na trasie Oksywie – Gdynia. Z czasem zainicjowano wyjścia na Zatokę Gdańską, do portów w Helu i Jastarni. Kilkuosobowa załoga woziła pasażerów i ładunki z narażeniem życia, bowiem akweny nie były jeszcze rozminowane, zwłaszcza podczas pierwszej wyprawy w dane miejsce trzeba było uważać na miny w wodzie i ewentualnie pozostawione pułapki przy nabrzeżach.

Z czasem okazało się, że ORP Korsarz to przedwojenny polski kuter pilotowy. Został zbudowany w 1936 r. w Stoczni Gdyńskiej i do wybuchu wojny pływał pod nazwą Pilot V. W latach 1939-1945 Niemcy używali go w porcie gdyńskim, nadając mu oznaczenie L-5. Z formalnego punktu widzenia po podniesieniu bandery nie była to jednostka Marynarki Wojennej, ale 1. Samodzielnego Morskiego Batalionu Zapasowego. Morski rodzaj sił zbrojnych istniał, tyle tylko że w Wielkiej Brytanii. Jako zbrojne ramię Rządu Tymczasowego w Warszawie Marynarka Wojenna powstała dopiero 7 lipca 1945 r. na mocy rozkazu Naczelnego Dowódcy WP, marszałka Michała Roli-Żymierskiego, nr 00163/org.

Wiele wskazuje na to, że przed 7 lipca biało-czerwone bandery podniosły jeszcze dwie niewielkie motorówki. Tym razem jednak w Gdańsku, a konkretnie w basenie portowym przy Twierdzy Wisłoujście. Stacjonujący tam pluton 1. Samodzielnego Morskiego Batalionu Zapasowego odnalazł na slipie prawie ukończoną półpokładówkę drewnianą o poszyciu diagonalnym, którą 20 maja 1945 r. opuszczono na wodę. Na jednostce podniesiono biało- -czerwoną banderę i nadano jej oznaczenie M-1. Motorówka wyposażona była w czterocylindrowy silnik Diesla z ręcznym sprzęgłem rewersowym.

Dokładnie miesiąc później wodowano inną motorówkę. Kadłub wykonany z drewna mahoniowego wymagał drobnych napraw szkutniczych, zamontowany silnik przed uruchomieniem również wymagał przeglądu. Jednostka była starannie wykończona. Na dziobie wyróżniały ją ozdobne okucia niklowe, we wnętrzu zamontowano fotele wyściełane skórą, zaś salonik zaprojektowany na pokładzie otoczono z trzech stron oszklonym nadburciem. Według wspomnień marynarzy wprowadzających ją do służby mogła rozwijać prędkość 25 w. Po wodowaniu na motorówce podniesiono biało-czerwoną banderę i nadano imię Kala (od imienia najstarszej córki marsz. Roli-Żymierskiego – przyp. red.).

Różnie potoczyły się losy pierwszych trzech jednostek na polskim wybrzeżu podnoszących po II wojnie biało-czerwoną banderę. Najwięcej wiadomo o Korsarzu. Latem 1946 r. Dowództwo MW rozpoczęło rozmowy z Głównym Urzędem Morskim1 na temat wzajemnej wymiany jednostek pływających i wtedy zapadła decyzja o wycofaniu ze służby pod banderą wojenną cywilnej pilotówki. W ostatni dzień sierpnia Korsarz przeszedł do służby w GUM, powrócił więc do wykonywania swoich zadań sprzed kampanii wrześniowej (ale już pod nazwą Pilot 4).

Z kolei Kala tym samym rozkazem, którym wycofano Korsarza oficjalnie otrzymała etat jako motorówka MW. Weszła w skład Oddziału Okrętów Pomocniczych i Przystani, a potem Taboru Pływającego MW. Ze względu na problemy z właściwą eksploatacją silnika w 1948 r. jednostkę zakwalifikowano do remontu. Zużyty silnik wymontowano i czekano na nowy (w dokumentach nie podano jakiego typu).

O trzeciej jednostce niewiele wiadomo. Czy M-1 została oficjalnie przejęta w skład MW, tak jak to uczyniono z Kalą? W grę mogą wchodzić cztery jednostki: Mat, G.D.-2, G.D.-3 i Jurata. Dla pierwszych trzech etaty utworzono 31 sierpnia 1946, a dla ostatniej już 1 stycznia tr. W zachowanych ich kartach katalogowych brak informacji o ewentualnych wcześniejszych nazwach i przydziałach. Wiadomo też, że nie wykazano jej na stanie Kadry MW (następcy 1.SMBZ i Szkolnego Pułku MW) w dniu 31 grudnia 1947 r. Pod pierwotną nazwą nie mogłaby zresztą występować, bo oznaczenie M-1 od kwietnia 1947 r. nosiła już inna motorówka, wcielona do służby w Szczecińskim Obszarze Nadmorskim (dalej SON) w Świnoujściu.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 6/2013