KAI Surion – południowokoreański orzeł

Leszek A. Wieliczko

Dwusilnikowy, średni, wielozadaniowy śmigłowiec transportowy Surion to pierwszy wiropłat skonstruowany w Korei Południowej. Został opracowany przez firmę Korea Aerospace Industries (KAI) przy pomocy francuskiego Eurocoptera na potrzeby południowokoreańskich wojsk lądowych. Produkcja seryjna rozpoczęła się w 2012 roku. Oprócz podstawowego wariantu transportowego KUH-1 powstała również wersja sanitarna KUH-1ME MEDEVAC, desantowa morska MUH-1, policyjna KUH-1P i przeciwpożarowa. W planach są kolejne dwie wersje: pokładowa patrolowa dla marynarki wojennej i poszukiwawczo-ratownicza dla straży wybrzeża.

We wrześniu 2001 roku południowokoreańskie Ministerstwo Obrony Narodowej (Ministry of National Defense, MND) zatwierdziło koncepcję wielozadaniowego śmigłowca średniej wielkości (Korean Medium lub Multirole Helicopter, KMH), który miał stać się bazą, zarówno dla śmigłowca transportowego, jak i szturmowego (według podobnej koncepcji powstały śmigłowce Bell UH-1Y i AH-1Z dla US Marine Corps, wykorzystujące około 85% wspólnych podzespołów). Chodziło o zastąpienie użytkowanych przez koreańskie wojska lądowe wielozadaniowych śmigłowców transportowych Bell UH-1H Huey, szturmowych Bell AH-1S Cobra i obserwacyjnych Hughes/MDD 500MD Defender. W owym czasie planowano budowę nawet 475 egzemplarzy KMH wszystkich wersji. Decyzja o rozpoczęciu realizacji programu zapadła na szczeblu rządowym we wrześniu 2003 roku. Organem zarządzającym została państwowa Agencja Rozwoju Uzbrojenia (Agency for Defense Development, ADD), a głównym wykonawcą Korea Aerospace Industries, Ltd. (KAI). Utworzona w październiku 1999 roku firma KAI została uznana przez koreański rząd za głównego producenta sprzętu lotniczego na potrzeby sił zbrojnych. 12 marca 2004 roku utworzono biuro zarządzania programem KMH, które przystąpiło do opracowania szczegółowych wymagań taktyczno-technicznych.

Po przeprowadzeniu licznych analiz okazało się, że opracowanie i budowa KMH będą nie tylko bardzo drogie i czasochłonne, ale też obarczone wysokim ryzykiem technicznym. Odpowiedzialne za zakupy sprzętu wojskowego, koreańskie agencje rządowe wydały więc negatywną opinię w sprawie KMH uznając, że rodzimy przemysł nie poradzi sobie z tym zadaniem w rozsądnym czasie i przy ograniczonym finansowaniu. W ślad za tym, 18 lutego 2005 roku, MND podjęło decyzję o anulowaniu programu KMH i uruchomieniu w jego miejsce nieco mniej ambitnego, ale za to znacznie tańszego i mniej ryzykownego programu wielozadaniowego śmigłowca transportowego na potrzeby Armii Koreańskiej (Republic of Korea Army, ROKA), w celu zastąpienia UH-1H. Program dostał nazwę Korean Helicopter Program (KHP), a sam śmigłowiec – Korean Utility Helicopter (KUH). Oficjalny początek programu wyznaczono na grudzień 2005 roku. Koszt jego realizacji oszacowano na około 5 trylionów wonów (około 4,5 mld USD).

15 kwietnia 2005 roku biuro zarządzania programem KHP (KHP Management Office) zwołało konferencję w sprawie śmigłowca KUH, w której uczestniczyli przedstawiciele MND, ADD, Koreańskiego Instytutu Badań Lotniczo-Kosmicznych (Korea Aerospace Research Institute, KARI), ROKA i KAI. Postanowiono zaprosić do współpracy w programie KHP zagranicznych producentów śmigłowców. Dzięki temu można było zrealizować równocześnie trzy cele: skrócić czas realizacji programu dzięki pozyskaniu know-how, zaspokoić potrzeby wojsk lądowych w zakresie taktycznego transportu na polu walki oraz pozyskać nowe technologie w celu zwiększenia zdolności produkcyjnych krajowego przemysłu. Zapytania ofertowe skierowano do amerykańskich firm Boeing, Bell Helicopter i Sikorsky, europejskich Eurocopter i AgustaWestland oraz kilku przedsiębiorstw rosyjskich.

W odpowiedzi amerykańska firma Bell Helicopter zaoferowała sprzedaż licencji na produkcję w Korei najnowszej wersji śmigłowca Huey – UH-1Y Venom. Brytyjsko-włoska firma AgustaWestland zaproponowała zmodyfikowaną wersję AW139/149. Z kolei francuski Eurocopter (wówczas należący do koncernu EADS) przedłożył projekt bazujący na wybranych rozwiązaniach konstrukcyjnych śmigłowców AS332 Super Puma i AS365 Panther (EC155) oraz zaoferował transfer technologii. Tymczasem w lipcu, w KAI rozpoczęto prace przy projekcie wstępnym KUH, bazując na wymaganiach postawionych przez ROKA.

Zgodnie z przyjętym harmonogramem, 13 grudnia 2005 roku MND poinformowało o wyborze Eurocoptera, jako partnera KAI w programie KHP. Francuska firma udzieliła Koreańczykom wsparcia technicznego w procesie projektowania i rozwoju śmigłowca KUH oraz została udziałowcem w jego produkcji. W toku prowadzonych negocjacji ustalono, że udział KAI w fazie badawczo-rozwojowej będzie wynosił 70% wartości kontraktu, a Eurocoptera 30%. Czas realizacji tej fazy określono na sześć lat (2006–2011). Z kolei w zaplanowanej na dziesięć lat (począwszy od 2012 roku) fazie produkcyjnej, udział KAI w wartości kontraktu spadł do 60%, a Eurocoptera do 20%. Pozostałych 20% udziałów przypadło innym podmiotom zaangażowanym w produkcję, głównie ADD i KARI. Zapotrzebowanie ROKA na śmigłowce KUH określono na 245 egzemplarzy. Ustalono, że KUH będzie dwusilnikowym śmigłowcem kategorii masowej 8–9 ton, o długotrwałości lotu co najmniej dwóch godzin, zdolnym do przewożenia (oprócz dwóch pilotów) 11 żołnierzy z pełnym ekwipunkiem, wyposażonym w najnowocześniejszą awionikę i wykorzystującym najnowsze rozwiązania techniczne.

12 kwietnia 2006 roku południowokoreański rządowy Zarząd Programów Zakupów Obronnych (Defense Acquisition Program Administration, DAPA) potwierdził decyzję zakupu 245 egzemplarzy KUH dla ROKA. W czerwcu KAI dostał z DAPA oficjalne zlecenie przeprowadzenia fazy badawczo-rozwojowej o wartości 1,3 tryliona wonów (około 1,1–1,2 mld dolarów), aż 84% tej kwoty pochodziło z budżetu państwa, a 16% zostało wyłożone przez zaangażowane firmy. Był to największy koreański kontrakt zbrojeniowy niezwiązany z przemysłem amerykańskim. Podzielono go na sześć etapów: projektowanie i rozwój, budowę czterech latających prototypów, przeznaczonych do prób w locie, testy prototypów na ziemi i w powietrzu, uzyskanie wojskowego i cywilnego certyfikatu typu, produkcję serii wstępnej oraz produkcję seryjną.

2 czerwca tego samego roku rząd Republiki Korei zaakceptował program KHP i potwierdził jego finansowanie. W realizację programu na różnych etapach zaangażowało się aż 126 podmiotów z Korei Południowej (w tym 98 przedsiębiorstw przemysłowych oraz 28 uczelni wyższych, ośrodków badawczo-rozwojowych i agencji rządowych) i 49 z zagranicy. Największy i decydujący wkład miały firmy KAI i Eurocopter oraz ADD i KARI. Około 62,5% całości środków zainwestowanych w program miało być ulokowanych w Korei. Według ówczesnych szacunków, program KHP miał przynieść koreańskiemu przemysłowi korzyści finansowe w wysokości około 12 trylionów wonów i przyczynić się do zaangażowania ponad 50 tys. miejsc pracy. Dekadę później, po opracowaniu kolejnych wersji (w tym cywilnych), prognozy zwiększono do 15 trylionów wonów i ponad 160 tys. miejsc pracy.

Faza projektowania

Po zatwierdzeniu programu KHP/KUH przez koreański rząd, w połowie 2006 roku, w Marignane we Francji utworzono wspólne biuro projektowe KHP, które po roku przeniesiono do siedziby KAI w Sacheon, w Korei Południowej. Eurocopter utworzył w Seulu swoje biuro (Korean Helicopter Development Support, KHDS; potem przemianowane na Airbus Helicopters Korea, AHK). Francuzi delegowali do KHDS 40 inżynierów, techników i innych specjalistów. W kolejnych latach ich liczba wzrosła do 100, a w szczytowym okresie wynosiła nawet 150. Dla francuskiego producenta był to pierwszy, duży kontrakt realizowany w Korei. Nawiązanie owocnej współpracy wymagało pokonania barier językowych i kulturowych oraz poznania metod pracy i zarządzania obowiązujących w koreańskim przemyśle.

Wraz z postępem prac projektowych KAI, DAPA, ADD i KARI rozpoczęły proces wyboru podwykonawców i dostawców części, podzespołów i elementów wyposażenia śmigłowca KUH. W pierwszej kolejności, 19 lipca 2006 roku koreańska firma Samsung Techwin Co., Ltd. (STW) i amerykańska General Electric podpisały kontrakt dotyczący opracowania i produkcji silników T700-ST-701K. 31 października tego samego roku do krajowych i zagranicznych firm rozesłano zapytania w sprawie dostaw wyposażenia zadaniowego (Mission Equipment Package, MEP). 1 marca 2007 roku działająca na zlecenie KAI koreańska firma Hanwha Corporation zawarła umowę z brytyjską GKN Aerospace w sprawie dostawy miękkich zbiorników paliwa. 15 października 2007 roku EADS Defence & Security (Cassidian) poinformował, że dostarczy dla KUH system wykrywający odpalenie pocisków rakietowych (Missile Launch Detection System, MILDS) AN/AAR-60. Na mocy zawartej umowy jego integratorem została koreańska firma LIG Nex1 Co., Ltd. (wcześniej znana pod nazwą NEX1 Future).

W czerwcu 2007 roku projekt śmigłowca KUH przeszedł wstępną ocenę (Preliminary Design Review, PDR), która potwierdziła zgodność przyjętych rozwiązań konstrukcyjnych z wymaganiami ROKA. Na odbywającej się w dniach 16–21 października 2007 roku, w bazie Seongnam w Korei, międzynarodowej wystawie lotniczej Seoul International Aerospace & Defense Exhibition (ADEX) KAI zaprezentował pełnowymiarową makietę śmigłowca KUH. Była to pierwsza publiczna prezentacja nowego koreańskiego śmigłowca – wcześniej znane były jedynie jego wizje artystyczne.

Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 4/2018