Kaijō Hoanchō – Japońska Straż Wybrzeża
Leszek A. Wieliczko
Japońska Straż Wybrzeża (Kaijō Hoanchō – Japan Coast Guard, JCG1), zwana w skrócie Kaiho, Kaihochō lub Hoanchō, powstała 1 maja 1948 roku na mocy ustawy O Straży Wybrzeża (Kaijō Hoanchō-hō) uchwalonej przez japoński parlament (Diet) 27 kwietnia. Nazwa Kaijō Hoanchō oznacza dosłownie Agencję Bezpieczeństwa Morskiego (Maritime Safety Agency) i pod taką nazwą JSW znana była aż do końca XX wieku. Angielska nazwa Japan Coast Guard została wprowadzona oficjalnie dopiero 1 kwietnia 2000 roku.
Powołana została na mocy ustawy „O Straży Wybrzeża” („Kaijō Hoanchō-hō”) uchwalonej przez japoński parlament (Diet) 27 kwietnia. Nazwa „Kaijō Hoanchō” oznacza dosłownie Agencję Bezpieczeństwa Morskiego (Maritime Safety Agency) i pod taką nazwą znana była aż do końca XX wieku. Angielska nazwa Japan Coast Guard została wprowadzona oficjalnie dopiero 1 kwietnia 2000 roku.
Po zakończeniu II wojny światowej, amerykańskie władze okupacyjne nie tylko zarządziły całkowitą demilitaryzację Japonii, ale znacznie ograniczyły budownictwo okrętowe oraz cywilną żeglugę i rybołówstwo. Brak skutecznej ochrony wód terytorialnych, wybrzeży i portów doprowadził do wzrostu przestępczości (zwłaszcza przemytu) i nielegalnej imigracji, a nawet do zjawiska piractwa morskiego. W tej sytuacji, 12 czerwca 1946 roku Amerykanie zezwolili rządowi japońskiemu na podjęcie działań zaradczych. Już 1 lipca na Kiusiu utworzono Biuro Monitorowania Nielegalnego Ruchu Statków (Fuhō Nyūkoku Senpaku Kanshi Honbu) zawijających do japońskich portów, podlegające Generalnej Dyrekcji ds. Morskich (Kaiun Sōkyoku) w Ministerstwie Transportu (Un’yushō). Ze względu na brak środków i personelu jego działalność nie przynosiła wszakże pożądanych efektów, wobec czego na początku 1948 roku Amerykanie zgodzili się na utworzenie profesjonalnej służby ochrony wybrzeża, wzorowanej na US Coast Guard. Według początkowych ustaleń w nowej formacji mogło służyć nie więcej, niż 10 tys. osób, a jej wyposażenie miało tworzyć nie więcej, niż 125 jednostek pływających, o łącznym tonażu 50 tys. ton. Tonaż pojedynczej jednostki nie mógł przekroczyć 5000 ton, a ich prędkość maksymalną ograniczono do 15 węzłów. Jedynym uzbrojeniem miała być broń osobista oficerów. Dowództwo zorganizowano w gmachu dawnego Ministerstwa Marynarki Wojennej (Kaigunshō) w Tokio. Pierwszym komendantem Straży Wybrzeża został Takeo Ōkubo.
Jednym z pierwszych zadań Japońskiej Straży Wybrzeża (dalej: JSW) było trałowanie min, postawionych podczas wojny na japońskich wodach terytorialnych przez amerykańską flotę i lotnictwo. Trałowce JSW wzięły nawet udział w operacjach trałowania min na wodach wokół Półwyspu Koreańskiego w początkowym okresie wojny koreańskiej. Jeden z nich – MS14 – zatonął podczas tego typu akcji 17 października 1950 roku. Wraz ze stopniowym znoszeniem przez Amerykanów nałożonych po wojnie restrykcji, w kwietniu 1952 roku, w ramach JSW utworzono Straż Morską (Kaijō Keibitai – Maritime Guard, Maritime Security Force lub Coastal Safety Force). Po utworzeniu w sierpniu 1952 roku Narodowej Agencji Bezpieczeństwa (Hoanchō – National Safety Agency, NSA), JSW miała zostać podporządkowana należącemu do NSA Urzędowi Morskiego Bezpieczeństwa Publicznego (Kaijō Kōan Kyoku – Maritime Public Security Bureau). Miało to na celu skupienie w jednej instytucji wszystkich służb bezpieczeństwa narodowego. Jednak z powodu sprzeciwu dowództwa i personelu JSW nie doszło do tego i Straż Wybrzeża pozostała organizacją cywilną. W sierpniu do NSA przeniesiono natomiast Straż Morską, która dwa lata później, w lipcu 1954 roku, przekształciła się w Morskie Siły Samoobrony (Kaijō Jieitai – Maritime Self-Defense Force, MSDF).
Obecnie (stan na 31 marca 2016 roku) JSW dysponuje 454 jednostkami pływającymi różnych klas i przeznaczenia (126 statkami i 238 kutrami patrolowymi, 63 kutrami dozorowymi i ratowniczymi, 13 statkami hydrograficznymi, statkiem pożarniczym, 10 tendrami oznakowania nawigacyjnego oraz trzema statkami szkolnymi), 74 statkami powietrznymi (26 samolotami i 48 śmigłowcami). Opiekuje się 5309 znakami i urządzeniami nawigacyjnymi (w tym 59 radiowymi), między innymi latarniami morskimi, pławami, radiolatarniami, stacjami systemu automatycznej identyfikacji statków (Automatic Identification System, AIS). Personel JSW liczy 13 422 osoby, a budżet na bieżący rok wynosi 187,6 mld jenów.
JSW jest członkiem wielu międzynarodowych organizacji i stowarzyszeń, m.in. Międzynarodowej Organizacji Hydrograficznej (International Hydrographic Organization, IHO), Międzynarodowego Stowarzyszenia Służb Oznakowania Nawigacyjnego (International Association of Marine Aids to Navigation and Lighthouse Authorities, IALA), rady międzynarodowego systemu ratownictwa lądowego, morskiego i powietrznego (Cospas-Sarsat), Forum Straży Wybrzeża Północnego Pacyfiku (North Pacific Coast Guard Forum, NPCGF) oraz Centrum Wymiany Informacji Regionalnego Porozumienia o Współpracy w Zwalczaniu Piractwa i Rozboju Morskiego w Azji (Regional Cooperation Agreement on Combating Piracy and Armed Robbery against Ships in Asia – Information Sharing Centre, ReCAAP-ISC).
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 7-8/2016