Kaijō Jieitai – Lotnictwo Japońskich Morskich Sił Samoobrony
Leszek A. Wieliczko
Kaijō Jieitai są jednym z trzech rodzajów Japońskich Sił Samoobrony. Powstały z myślą o ochronie morskich interesów kraju oraz obronie Japonii przed zagrożeniami od strony morza. Ich integralną częścią jest lotnictwo morskie liczące ponad 300 samolotów i śmigłowców przeznaczonych do zadań patrolowych, zwalczania okrętów podwodnych i nawodnych, poszukiwania i niszczenia min, ratownictwa oraz szkolenia i treningu.
Japońskie Siły Samoobrony (Self-Defense Force, SDF) – Jieitai – powstały 1 lipca 1954 r. na mocy ustaw o obronie kraju (Bōeishō setchi-hō, ustawa nr 164) i siłach samoobrony (Jieitai-hō, ustawa nr 165) przyjętych w czerwcu przez japoński parlament (Diet). Składają się z trzech komponentów: lądowego (rikujō), morskiego (kaijō) i lotniczego (kōkū). Od chwili utworzenia ich najważniejszymi zadaniami są: ochrona niepodległości i bezpieczeństwa kraju, zapewnienie stabilizacji i pokoju w regionie, obrona kraju przed bezpośrednią lub pośredniąagresją, a w razie potrzeby także utrzymanie porządku publicznego, przeciwdziałanie skutkom klęsk żywiołowych i katastrof oraz udział w misjach pokojowych i humanitarnych pod egidą ONZ.
Japonia jest krajem wyspiarskim, składającym się z ponad 6 tys. wysp rozciągniętych na przestrzeni około 3 tys. kilometrów od Morza Ochockiego na północy (wyspa Hokkaido) aż po Tajwan na południowym zachodzie (wyspy Riukiu; Nansei Shotō) i Mariany na południu (wyspy Nanpō Shotō). To sprawia, że japońska morska wyłączna strefa ekonomiczna (haitateki keizai suiiki – Exclusive Economic Zone, EEZ) ma ogromną powierzchnię 4,47 mln km2. Gospodarka Japonii jest silnie uzależniona od morza i handlu zagranicznego (około 90% surowców pochodzi z importu). Kluczowe znaczenie dla szeroko pojętego bezpieczeństwa kraju ma więc ochrona morskiej strefy ekonomicznej, szlaków żeglugowych, wód terytorialnych, bardzo długiej linii brzegowej i setek rozrzuconych po oceanie wysp oraz przeciwdziałanie pojawiającym się zagrożeniom. W przypadku otwartego konfliktu priorytetem jest natomiast niedopuszczenie do inwazji na terytorium Japonii poprzez zwalczanie sił morskich przeciwnika. Zadania te spoczywają na Kaijō Jieitai (Morskich Siłach Samoobrony – Maritime Self-Defense Force, MSDF ), zwanych w skrócie Kaiji, a potocznie po prostu Kaigun (Marynarką Wojenną). Do ich realizacji Kaijō Jieitai dysponują flotą okrętów nawodnych i podwodnych różnych klas i przeznaczenia oraz własnymi siłami lotniczymi, niezależnymi od Kōkū Jieitai (Lotniczych Sił Samoobrony – Air Self-Defense Force, ASDF). Lotnictwo jest szczególnie przydatne do ochrony i obrony morskich interesów kraju ze względu na swoją mobilność, wszechstronność i szybkość reakcji.
Obecnie Kaijō Jieitai posiadają ponad 300 samolotów i śmigłowców rozlokowanych w 14 bazach lotniczych (kōkū kichi). Najliczniejszą grupę stanowią morskie samoloty patrolowe dalekiego zasięgu przeznaczone do poszukiwania, wykrywania i zwalczania okrętów podwodnych i nawodnych. Głównymi obszarami ich aktywności są wody wokół Hokkaido, Morze Japońskie i Morze Wschodniochińskie. Na ten ostatni akwen Tokio zwraca szczególną uwagę ze względu na rosnącą z roku na rok aktywność chińskiej floty i lotnictwa. Zadaniem samolotów patrolowych jest monitorowanie ruchu obcych jednostek pływających w japońskiej strefie ekonomicznej, a w przypadku naruszenia wód terytorialnych – odnalezienie, zidentyfikowanie i śledzenie intruza oraz współpraca z flotą w celu jego powstrzymania i zmuszenia do wycofania się. Bezpośrednią ochronę zespołów floty przed nieprzyjacielskimi okrętami podwodnymi zapewniają pokładowe śmigłowce ZOP (zwalczania okrętów podwodnych – Anti-Submarine Warfare, ASW). Do zadań poszukiwawczo-ratowniczych wykorzystuje się zarówno śmigłowce, jak i łodzie latające dalekiego zasięgu. Pozostały sprzęt stanowią samoloty i śmigłowce przeciwminowe, transportowe, szkolno-treningowe i specjalne (rozpoznania i zwiadu elektronicznego, testowe).
Zarys historii
Pierwszymi statkami powietrznymi Kaijō Jieitai były amerykańskie samoloty North American SNJ-5/6, Beechcraft T-34A Mentor i General Motors TBM-3W2/S2 oraz śmigłowce Bell 47D/G. Używano ich do szkolenia pilotów i członków załóg, przygotowując kadry niezbędne do utworzenia lotnictwa morskiego. Pierwszymi maszynami operacyjnymi były stare samoloty patrolowe Lockheed PV-2 Harpoon przekazane przez Amerykanów w 1955 r., a także kilka łodzi latających-amfibii Grumman JRF-5 i Consolidated PBY-6A, służących do zadań poszukiwawczo-ratowniczych oraz śmigłowce Sikorsky/Westland WS-51 Dragonfly. Pod koniec lat 50. zakupiono znacznie nowocześniejsze samoloty patrolowe Lockheed P2V-7 Neptune i zwalczania okrętów podwodnych Grumman S2F-1 Tracker oraz śmigłowce ZOP Sikorsky HSS-1/1N Seabat, a także dwusilnikowe samoloty szkolno-treningowe Beechcraft SNB-5, transportowe Douglas R4D-6/6Q/7 i ratownicze łodzie latające-amfibie Grumman UF-2 Albatross.
We wrześniu 1961 r. nastąpiła reorganizacja lotnictwa Kaijō Jieitai. Dokonany wówczas podział na Kōkūshūdan (Siły Lotnicze – Fleet Air Force) i Kyōiku Kōkūshūdan (Dowództwo Szkolenia Lotniczego – Air Training Command) obowiązuje do dziś. W tym czasie Kōkūshūdan miały już osiem dywizjonów lotniczych (kōkūtai), a Kyōiku Kōkūshūdan pięć. W 1962 r. do wyposażenia weszły samoloty szkolne rodzimej produkcji Fuji KM-2, które zastąpiły SNJ i T-34A. Zakupiono także dwusilnikowe samoloty szkolne Beechcraft B65 Queen Air (aby zastąpić SNB) i bezzałogowe pokładowe śmigłowce ZOP Gyrodyne QH-50D DASH. Firma Mitsubishi podjęła licencyjną produkcję śmigłowców wielozadaniowych Sikorsky S-55A, transportowych S-61A, ZOP HSS-2/2A/2B Sea King i ratowniczych S-62J, a firma Kawasaki ciężkich śmigłowców transportowych i przeciwminowych Boeing-Vertol 107 (KV-107II-3/IIA-3) oraz zmodyfikowanych, napędzanych silnikami turbośmigłowymi samolotów patrolowych P-2J. Stare Douglasy R4D zostały zastąpione japońskimi maszynami NAMC YS-11. Firma ShinMaywa rozpoczęła produkcję łodzi latających PS-1 przeznaczonych do zadań patrolowych i ZOP.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 2/2016