Karabiny i karabinki
Paweł Żurkowski
Uzbrojenie żołnierzy wojsk japońskich
w czasie II wojny światowej:
Karabiny i karabinki
Okres II wojny światowej, szczególnie pierwsze lata trwania konfliktu, obfitował w wiele nieprzewidzianych przez uczestników wydarzeń. Tak jak zaskoczeniem dla sprzymierzonych był niemiecki Blitzkrieg, tak jeszcze bardziej zaskakujący stał się w 1942 roku błyskawiczny pochód wojsk japońskich na Dalekim Wschodzie. Szok był tym większy, że japońskie siły lądowe oceniane były przez zachodnio-europejskich i amerykańskich wojskowych jako przestarzałe, słabo wyposażone i uzbrojone. Uważano, że zdolne były tylko do prowadzenia działań przeciwko źle uzbrojonym i słabo dowodzonym wojskom chińskim. Przegrana Cesarskiej Armii Japońskiej w wojnie z Rosjanami w latach 1938-39 zdawała się potwierdzać te oceny. Zaskakujące sukcesy Japończyków w 1942 roku sprawiły, że zaczęto mówić o specjalnym wyposażeniu, uzbrojeniu oraz taktyce wojsk cesarskich, jak też o przygotowaniu do walki w dżungli. Przeanalizowanie taktyki i przygotowania japońskiego żołnierza do walki, z racji powiązania ze zbyt wieloma czynnikami nie tylko ściśle wojskowej natury, które wymagają obszernego i szczegółowego omówienia, naruszyłoby ustalone ramy niniejszego wydawnictwa. Można natomiast przedstawić i scharakteryzować rodzaje oraz typy uzbrojenia, którymi w swoim pochodzie posługiwał się japoński żołnierz.

W oddziałach piechoty Cesarskiej Armii Lądowej, podobnie jak w siłach zbrojnych innych państw, najniższe ogniwo organizacyjne stanowiła drużyna. Teoretycznie liczyła ona oprócz dowódcy 13-14 żołnierzy podzielonych na 3 sekcje po 3 ludzi oraz sekcję karabinu maszynowego liczącą 4-5 żołnierzy. Podstawowe uzbrojenie żołnierzy w sekcjach piechoty (włącznie z dowódcą drużyny) stanowiły karabiny powtarzalne. Sekcja karabinu maszynowego zorganizowana była wokół ręcznego karabinu maszynowego, a wszyscy jej żołnierze (dowódca sekcji, celowniczy karabinu maszynowego i amunicyjni) do obrony osobistej posiadali broń krótką. Podstawowym indywidualnym uzbrojeniem japońskiego piechura był karabin powtarzalny. W 1905 roku do uzbrojenia japońskich sił zbrojnych przyjęto karabin Arisaka Typ 38 (właściwie Meiji 38 - rok 1905 był 38 rokiem okresu Meiji) kalibru 6.5 mm. Nazwa Arisaka nie odnosi się do rzeczywistego konstruktora broni, ale pochodzi od nazwiska pułkownika (później generała porucznika) Nariake Arisaka, przewodniczącego Cesarskiej Komisji do Spraw Rozwoju i Produkcji Broni Palnej, która zajmowała się opracowaniem wytycznych do konstrukcji i ostateczną akceptacją proponowanych rozwiązań. Karabin Typ 38 zastąpił, choć nie wyparł całkowicie z uzbrojenia oddziałów konstrukcję wcześniejszą tego samego kalibru – karabin powtarzalny Typ 30 (z 1897 roku). Mimo, że podczas I wojny światowej Japonia znaczną część zapasu karabinów Typ 30 sprzedała Rosji, to pod koniec II wojny światowej ten typ długiej broni palnej ponownie pojawił się w zauważalnej liczbie, jako uzbrojenie oddziałów formowanych pośpiesznie w celu uzupełnienia strat poniesionych w walkach oraz do obrony wysp macierzystych Japonii.
Major Murata i pułkownik Arisaka
Pierwszą w dziejach Japonii powtarzalną konstrukcją długiej broni palnej był karabin Murata Typ 20 (właściwie Meiji 20 – rok 1887) kalibru 11mm. Skonstruował go major Tsuneyoshi Murata. W czasie dwóch lat konstruktor, pod wpływem panujących wówczas w Europie tendencji do zmniejszania kalibru w ręcznej broni palnej, zmodyfikował karabin, w rezultacie czego w roku 1889 do uzbrojenia japońskiej armii wprowadzono karabin Murata Typ 22 (właściwie Meiji 22) kalibru 8mm. Była to broń 8-strzałowa z magazynkiem rurowym pod lufą, strzelającą nabojem 8x53 mm R (ang. Rimmed) z wystającą kryzą. Podstawowy wzorzec przy budowie własnego karabinu dla majora Muraty bez wątpienia stanowił niemiecki Mauser wz.71/84 kalibru 11 mm, choć dostrzec można także wpływy francuskie: karabinu Kropatschek wz.1885 (magazynek rurowy i mechanizm dosyłania amunicji) i Lebel wz.1886 (nowy nabój o zmniejszonym do 8 mm kalibrze). W budowie zamka, wzorowanego na niemieckim rozwiązaniu, Murata wprowadził zmiany dostosowujące jego produkcję do możliwości przemysłu japońskiego, jednocześnie prymitywizujące nieznacznie konstrukcję, m.in. nie zastosował bezpiecznika, a przy wyjmowaniu z broni zamek rozpadał się na dwie części. Wprowadzone zmiany pozwoliły Japończykom uniknąć płacenia wszelkich, niewątpliwie należnych w innym wypadku, opłat licencyjnych. W 1894 roku pojawił się także karabinek Murata Typ 27 (właściwie Meiji 27) przeznaczony dla kawalerii, który był skróconą wersją karabinu piechoty.
Podczas wojny chińsko-japońskiej w latach 1894-95 Japończycy zetknęli się z karabinami Mauser wz.88, w które uzbrojona została część chińskich oddziałów. Przekonali się w praktyce na własnej skórze o wyższości broni wyposażonej w magazynki pudełkowe (przede wszystkim szybsze tempo ładowania z wykorzystaniem ładownika, pozwalające zwiększyć natężenia prowadzonego ognia strzeleckiego). W rezultacie doświadczeń od 1897 roku zaczęto w oddziałach japońskich zastępować karabiny Murata, przyjętym właśnie w tym roku do uzbrojenia, karabinem Arisaka Typ 30.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 4/2012