Kawanishi N1K1-J Shiden. Część I
Leszek A. Wieliczko
N1K1-J Shiden, w kodzie alianckim znany jako George 11, został skonstruowany w 1942 roku z własnej inicjatywy firmy Kawanishi jako lądowy (kołowy) wariant wodnosamolotu myśliwskiego N1K1 Kyōfū. Mimo niższych niż zakładano osiągów Shiden został przyjęty do uzbrojenia lotnictwa Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej i latem 1943 roku rozpoczęto jego produkcję.
W grudniu 1941 roku, krótko po rozpoczęciu przez Japonię wojny na Dalekim Wschodzie i Pacyfiku, w siedzibie zarządu firmy Kawanishi Kōkūki Kabushiki Gaisha odbyła się narada mająca na celu określenie priorytetów produkcyjnych na najbliższą przyszłość. W tym czasie trwała produkcja seryjna łodzi latających Typ 97 (H6K), prowadzono próby prototypów nowej wielkiej łodzi latającej 13-shi ōgata hikōtei (H8K1) i szybkiego wodnosamolotu rozpoznawczego 14-shi kōsoku suijō teisatsuki (E15K1 Shiun) oraz budowano prototyp wodnosamolotu myśliwskiego 15-shi suijō sentōki (N1K1 Kyōfū). Mimo to uczestnicy narady zgodzili się, że łodzie latające i wodnosamoloty nie są perspektywicznymi konstrukcjami, ponieważ Japońska Cesarska Marynarka Wojenna (Dai Nippon Teikoku Kaigun) będzie w przyszłości potrzebowała raczej nowoczesnych kołowych (lądowych) samolotów uderzeniowych i myśliwskich.
Prezes zarządu Ryūzō Kawanishi i wiceprezes Kenji Maehara opowiadali się za budową pokładowego samolotu bombowo-torpedowego (kanjō kōgekiki). Główny konstruktor Yoshio Hashiguchi postulował opracowanie lądowego (kołowego) samolotu bombowo-torpedowego (rikujō kōgekiki), opartego na konstrukcji łodzi latającej H8K1. Inżynier Shizuo Kikuhara zaproponował natomiast przekształcenie wodnosamolotu N1K1 w lądowy (kołowy) samolot myśliwski (rikujō sentōki). Problem polegał na tym, że konstruktorzy firmy Kawanishi nie mieli żadnego doświadczenia w projektowaniu i budowie samolotów lądowych (kołowych). W tej sytuacji za najbardziej obiecujący uznano pomysł inż. Kikuhary. Myśliwiec oparty na konstrukcji wodnosamolotu N1K1 wydawał się najmniej ryzykowny w realizacji z technicznego punktu widzenia, a zarazem najbardziej perspektywiczny.
28 grudnia 1941 roku inż. Kikuhara osobiście przedstawił założenia nowego myśliwca szefowi Kaigun Kōkū Honbu Gijutsubu (Wydziału Technicznego Głównego Biura Lotnictwa Marynarki Wojennej) shōshō (kadm.) Rikizō Tadzie. Samolot miał służyć jako myśliwiec przechwytujący (kyokuchi sentōki; w skrócie kyokusen), przeznaczony do obrony powietrznej baz i innych ważnych obiektów. W obliczu znacznych opóźnień w rozwoju myśliwca przechwytującego Mitsubishi J2M1 Raiden, którego prototyp wciąż nie został oblatany, propozycja Kikuhary wzbudziła duże zainteresowanie w Kōkū Honbu. Wstępne obliczenia konstruktora wskazywały, że „kołowy” N1K1 może okazać się całkiem udanym myśliwcem. W związku z tym 31 stycznia 1942 roku kadm. Tada zaakceptował pomysł Kikuhary. Samolot dostał tymczasową nazwę myśliwiec przechwytujący nr 1 (kashō ichi-gō kyokuchi sentōki; w skrócie ichi-gō kyokusen) i oznaczenie wojskowe N1K1-J. W firmie Kawanishi określany był jako X-1.
Do 16 lutego specjaliści z Gijutsubu dokonali analizy przedłożonych przez inż. Kikuharę założeń konstrukcyjnych, ale nie wiadomo, czy określili jakieś szczegółowe wymagania taktyczno-techniczne. W każdym razie zespół inż. Kikuhary niezwłocznie przystąpił do sporządzania projektu wstępnego i budowy pełnowymiarowej drewnianej makiety samolotu. 15 kwietnia Gijutsubu skierował do firmy Kawanishi oficjalne zlecenie dotyczące opracowania projektu i budowy prototypu myśliwca N1K1-J, z terminem realizacji 12 miesięcy. Samolot miał powstać wyłącznie z funduszy własnych wytwórni, a nie w ramach budżetu Marynarki Wojennej. Trzy dni później, 18 kwietnia, komisja specjalistów z Gijutsubu dokonała inspekcji makiety N1K1-J w zakładach Kawanishi w Naruo. Po jej pozytywnej ocenie rozpoczęto budowę prototypu.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 4/2021