Kawanishi N1K1-J Shiden. Część II

Leszek A. Wieliczko

Samoloty myśliwskie N1K1-J Shiden zadebiutowały w boju jesienią 1944 roku, podczas odpierania nalotów lotnictwa US Navy na Formozę (Tajwan), by następnie uczestniczyć w obronie Filipin. W 1945 roku brały udział w działaniach nad Wyspami Japońskimi oraz uczestniczyły w bitwie o Okinawę.

Służba w 341. Kōkūtai

Jesienią 1943 roku Cesarska Marynarka Wojenna postanowiła wyposażyć w Shideny cztery nowe grupy powietrzne (kōkūtai) ze składu 1. Floty Powietrznej (1. Kōkū Kantai) – 341., 343., 345. i 361. Kōkūtai. Dwie pierwsze zostały podporządkowane 61. Flotylli Powietrznej (61. Kōkū Sentai), a dwie pozostałe 62. Flotylli. Niewystarczająca produkcja Shidenów sprawiła jednak, że ostatecznie tylko 341. Kōkūtai otrzymała myśliwce tego typu i była ich największym użytkownikiem. Pozostałe trzy grupy do momentu rozwiązania 10 lipca 1944 roku zostały uzbrojone w Reiseny.

341. Kōkūtai, nazywana Shishi Butai (jednostką lwów), została sformowana 15 listopada 1943 roku w Matsuyamie w prefekturze Ehime na Sikoku. Jej dowódcą został shōsa (kmdr ppor.) Shōichi Ogasawara, a dowódcą dywizjonu lotniczego (hikōtai) taii (kpt. mar.) Ayao Shirane. Poza kilkoma dowódcami eskadr (buntaichō) większość personelu tworzyli młodzi i niedoświadczeni piloci, którzy niedługo wcześniej ukończyli szkoły lotnicze. Etatowy stan grupy miał wynosić 36 myśliwców. Do czasu otrzymania Shidenów jednostkę wyposażono w Reiseny.

5 grudnia grupa przeniosła się do Kasanohary koło Kanoyi w prefekturze Kagoshima na Kiusiu, a 14 stycznia 1944 roku do Tateyamy w prefekturze Chiba na Honsiu, gdzie kontynuowano szkolenie pilotów. Cztery dni później (według innych źródeł dopiero w połowie lutego) grupa dostała trzy pierwsze Shideny. 1 lutego została formalnie podporządkowana 61. Kōkū Sentai. W tym samym miesiącu otrzymała priorytet w dostawach Shidenów i jej etatowy stan zwiększono do 72 myśliwców. Podczas szkolenia zanotowano sporo wypadków spowodowanych różnymi awariami samolotów. 2 maja nowym kōkūtaichō został taisa (kmdr) Motoharu Okamura. 5 maja, w związku z brakiem gotowości bojowej, grupa została podporządkowana 62. Kōkū Sentai. Dopiero na początku czerwca rozpoczęto szkolenie bojowe, w związku z czym 341. Kōkūtai nie wzięła udziału w operacji A (A-gō Sakusen), czyli obronie Marianów.

15 czerwca, po rozwiązaniu 62. Kōkū Sentai, grupa została podporządkowana 2. Kōkū Kantai. 10 lipca stan 341. Kōkūtai zwiększył się na tyle, że w jej ramach utworzono dwa dywizjony myśliwskie (sentō hikōtai) – 401. (dowódca taii [kpt. mar.] Ayao Shirane) i 402. (dowódca taii Iyozō Fujita), każdy mający etatowo 48 samolotów (36 w linii i 12 w rezerwie). W tym samym miesiącu szkolenie nowych pilotów przeniesiono do Meiji w prefekturze Aichi, ponieważ baza Tateyama okazała się zbyt mała.

31 sierpnia pierwsza grupa 17 Shidenów z 401. Hikōtai została przebazowana via Miyazaki na Kiusiu do Takao (Kaohsiung) na Formozie (Tajwanie). W połowie września do Takao przyleciało kolejnych 25 Shidenów. Zadaniem 401. Hikōtai była obrona powietrzna Formozy przed atakami amerykańskiego lotnictwa bazującego w Chinach. Niestety z powodu awarii i wypadków liczba gotowych do akcji myśliwców systematycznie malała. W drugiej połowie września do Miyazaki przebazowano 402. Hikōtai. 1 października w Takao znajdowały się 32 Shideny (w tym 20 sprawnych) z 401. Hikōtai pod dowództwem buntaichō taii (kpt. mar.) Masaakiego Asakawy, a w Miyazaki 11 (w tym sześć sprawnych) Reisenów z 401. Hikōtai oraz 30 (w tym 25 sprawnych) Shidenów i 22 (w tym 18 sprawnych) Reisenów z 402. Hikōtai. Tego samego dnia nowym kōkūtaichō został chūsa (kmdr por.) Tadao Funaki.

Debiut bojowy 341. Kōkūtai i zarazem myśliwców N1K1-J Shiden nastąpił 12 października, podczas nalotu lotnictwa US Navy na Formozę. Po pierwszych starciach z udziałem myśliwców Zero, w powietrze poderwano siedem Shidenów z 401. Hikōtai, których piloci, korzystając z przewagi wysokości, zaatakowali w rejonie portu Takao formację około 60 napotkanych samolotów. Po cztery zapisano na konta ippisō (bsm.) Takeo Yamady i ippisō Hideo Hirakawy. Ten drugi zestrzelił najpierw trzy Hellcaty, a po wyczerpaniu amunicji staranował czwartego, ratując się na spadochronie. W tym czasie 401. Hikōtai poderwała w powietrze kolejnych 14 Shidenów, których piloci zgłosili jeszcze dwa zestrzelenia. Straty własne wyniosły w sumie 14 Shidenów, a kilka innych zostało uszkodzonych, więc pod koniec dnia w dywizjonie pozostało zaledwie osiem sprawnych samolotów. Japończycy zmierzyli się z pilotami dywizjonu VF-20 z USS Enterprise, którzy w czasie rannego wymiatania i eskorty pierwszej fali maszyn uderzeniowych raportowali zestrzelenie nad południową częścią wyspy 12 maszyn rozpoznanych z racji pękatego kadłuba jako znane Amerykanom Tojo i dziewięciu Zeke. Spośród nich trzy Tojo i jeden Zeke pokonał odbywający pierwszą misję bojową ppor. mar. Douglas Baker, a po dwa Tojo dowodzący dywizjonem kmdr por F.E. Bakuttis oraz kpt. mar. J.P. Laxton i ppor. mar. G.W. Denby. Jedyną stratą VF-20 był Hellcat zestrzelony przez ogień z ziemi. Dodatkowo klucz rozpoznawczy Hellcatów z VF-14 z USS Wasp w czasie porannej misji strącił jednego Tojo. Około godz. 13 na zachód od portu Takao VF-14 napotkał 12 tak samo rozpoznanych myśliwców, w walce z którymi zgłoszono sześć zestrzeleń pewnych, jedno prawdopodobne i trzy uszkodzenia, a także strącenie towarzyszącego im Tony, kosztem straty jednego Hellcata, którego pilot został uratowany przez okręt podwodny.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 5/2021