Kawanishi N1K2-J Shiden kai Cz. II – użycie operacyjne
Leszek A. Wieliczko
Myśliwce Kawanishi N1K2-J Shiden kai zadebiutowały w boju na początku 1945 roku. Większość wyprodukowanych samolotów trafiła do 343. Grupy Powietrznej (343. Kōkūtai) – jednej z najlepszych jednostek lotniczych Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej w końcowym okresie wojny na Pacyfiku. To właśnie sukcesy odniesione przez pilotów tej grupy, choć mocno wyolbrzymione przez wojenną propagandę, sprawiły, że zarówno 343. Kōkūtai, jak i myśliwce Shiden kai przeszły do legendy.
343. Kōkūtai była jedyną bojową grupą powietrzną wyposażoną w myśliwce Shiden kai. Niewielka liczba N1K2-J trafiła także do Yokosuka Kōkūtai (Grupy Powietrznej Yokosuka) w bazie Oppama koło Yokosuki, która pełniła funkcję głównie doświadczalną i testową, ale uczestniczyła również w działaniach bojowych. Shideny kai służyły w Dywizjonie Myśliwskim (Sentōki-tai), a także Wydziale Doświadczalnym (Shinsabu) tej grupy. Jeden lub co najwyżej kilka N1K2-J otrzymała stacjonująca w bazie Atsugi transportowa 1001. Kōkūtai. Zadaniem myśliwców była ochrona samolotów transportowych, zwłaszcza podczas ich startu i lądowania.
Formowanie 343. Grupy
343. Kōkūtai została utworzona 25 grudnia 1944 roku w bazie Matsuyama w prefekturze Ehime na Sikoku jako druga grupa powietrzna o tym numerze. 15 stycznia 1945 roku jej dowódcą został taisa (kmdr) Minoru Genda, który wcześniej służył w wydziale planowania lotniczego Sztabu Generalnego Marynarki Wojennej (Gunreibu), a w latach 1941–1942 był oficerem sztabu 1. Floty Powietrznej (Dai-Ichi Kōkū Kantai) i głównym autorem planu ataku na Pearl Harbor. Zastępcą dowódcy został chūsa (kmdr por.) Tadashi Nakajima, były dowódca pierwszych formacji samobójczych na Filipinach. Na stanowisko oficera lotniczego powołano natomiast shōsa (kmdr. ppor.) Yoshio Shigę, wcześniej wytypowanego do objęcia dowództwa grupy powietrznej lotniskowca Shinano.
W zamyśle Gendy 343. Kōkūtai miała być jednostką elitarną, grupującą najlepszych i najbardziej doświadczonych pilotów myśliwskich lotnictwa Marynarki Wojennej. W praktyce zamiar ten nie został w pełni zrealizowany i trafiali do niej także młodzi piloci bez doświadczenia bojowego. Grupę tworzyły trzy dywizjony myśliwskie (sentō hikōtai): 301., 407. i 701., każdy złożony z dwóch eskadr lotniczych (hikō buntai). Każdy hikōtai miał liczyć etatowo 48 samolotów, zatem cała 343. Kōkūtai miała dysponować łącznie 144 myśliwcami. Docelowo miały to być wyłącznie najnowsze maszyny N1K2-J Shiden Model 21, ale do czasu całkowitego przezbrojenia grupa otrzymała również starsze N1K1-J Shiden Model 11.
301. Dywizjon Myśliwski (Sentō Dai-301 Hikōtai) wchodził wcześniej w skład 201. Kōkūtai. Jego dowódcą został taii (kpt mar.) Naoshi Kanno. Pod koniec listopada 1944 roku w bazie Yokosuka piloci 301. Hikōtai rozpoczęli szkolenie na samolotach N1K1-J Shiden. Wkrótce dywizjon otrzymał pierwszy egzemplarz Shidena kai. 10 grudnia sześć Shidenów i jeden Shiden kai (pilot taii [kpt. mar.] Tsuneyasu Hayami) wzięło udział w nieudanej próbie przechwycenia amerykańskiego samolotu rozpoznawczego F-13. Była to pierwsza akcja bojowa z udziałem N1K2-J. 407. Dywizjon Myśliwski (Sentō Dai-407 Hikōtai) wchodził wcześniej w skład 361. i 221. Kōkūtai. Po włączeniu do 343. Kōkūtai jego dowódcą został taii (kpt. mar.) Yoshishige Hayashi. 701. Dywizjon Myśliwski (Sentō Dai-701 Hikōtai) podlegał wcześniej 341. Kōkūtai. Jego dowódcą został taii (kpt. mar.) Takashi Oshibuchi. Piloci dywizjonów szkolili się w bazach Matsuyama, Ōita i Izumi.
Po zakończeniu szkolenia, pod koniec stycznia 1945 roku, wszystkie trzy dywizjony zostały zgrupowane w Matsuyamie, gdzie ćwiczyły loty w większych formacjach. Jednym z elementów taktyki obmyślonej przez Gendę był dalekie patrole samolotów rozpoznawczych, które miały poszukiwać i wykrywać formacje nieprzyjacielskich maszyn w dużej odległości od Wysp Japońskich. Dzięki wczesnemu wykryciu wroga i przekazaniu meldunku do bazy myśliwce grupy miałyby dość czasu na start, wejście na odpowiednią wysokość i zajęcie dogodnej pozycji do ataku. W tym celu 1 lutego do 343. Kōkūtai włączono 4. Dywizjon Rozpoznawczy (Teisatsu Dai-4 Hikōtai) wyposażony w 24 samoloty Nakajima C6N Saiun. Jego dowódcą był taii (kpt. mar.) Toshio Hashimoto.
10 lutego 343. Kōkūtai została formalnie podporządkowana 25. Flotylli Powietrznej (Dai-25 Kōkū Sentai) ze składu 3. Floty Powietrznej (Dai-San Kōkū Kantai). Tego samego dnia do grupy włączono ocalały personel zdziesiątkowanych na Filipinach 401. i 402. Hikōtai, wchodzących wcześniej w skład 341. Kōkūtai. Na początku marca 401. Dywizjon został przeniesiony do Tokushimy na Sikoku i wyposażony w Shideny Model 11 (N1K1-J). Do końca wojny pełnił funkcję jednostki szkolno-treningowej dla młodych pilotów. Jego dowódcą był taii (kpt. mar.) Masaaki Asakawa. 402. Dywizjon został natomiast podporządkowany 601. Kōkūtai.
W celu podbudowania morale pilotów, z których wielu uczestniczyło wcześniej w przegranych kampaniach na Marianach i Filipinach, jednostkom nadano nazwy własne wywodzące się z japońskiej historii i tradycji samurajskiej. 301. Hikōtai dostał nazwę Shinsengumi Butai, 407. Hikōtai – Tenchūgumi Butai, 701. Hikōtai – Ishin Butai, 4. Hikōtai – Kiheitai Butai, a cała 343. Kōkūtai przyjęła nazwę Tsurugi Butai.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 9/2021