Kettenkrad
Mariusz Skotnicki
Kettenkrad
W historii niemieckiej motoryzacji istotne miejsce zajmuje firma NSU, założona w Neckarsulm, niedużym mieście w Badenii-Wirtembergii. Początkowo od 1880 r. była to jedna z niemieckich fabryk produkujących maszyny do szycia i dlatego nosiła pierwotnie nazwę Neckarsulmer Strickmaschinen Union. Kilka lat później, po rozpoczęciu wytwarzania rowerów, nazwę zmieniono na Neckarsulmer Fahrradwerke. W 1901 r. w NSU wyprodukowano pierwszy motocykl, a zaledwie kilka lat później rozpoczęto dostawy jednośladów na zamówienie armii cesarskiej. W 1906 r. w Neckarsulm powstał pierwszy samochód osobowy. Jednak miłośnikom techniki wojskowej z lat drugiej wojny światowej firma NSU kojarzy się głównie z Kettenkradami. Dzięki nietypowej konstrukcji wzbudzają one do dziś duże zainteresowanie na wszelkiego rodzaju zlotach i pokazach zabytkowych pojazdów militarnych.
W latach trzydziestych ubiegłego wieku firma NSU produkowała całą gamę motocykli, napędzanych silnikami o pojemności od 125 do 600 cm3. Na zamówienie armii niemieckiej wytwarzano m.in. motocykle ciężkie NSU 501 OSL i NSU 601 OSL (zarówno w wersji solo, jak i z wózkiem). Nie wszystkie konstrukcje okazały się jednakowo udane. Ostatni wymieniony model NSU pomimo, że był napędzany silnikiem o pojemności 600 cm3 i mocy 20 KM stosunkowo słabo radził sobie w czasie jazdy terenowej. W Wehrmachcie zdecydowanie wyżej oceniano konkurencyjne konstrukcje: BMW R 12 i Zündapp KS 600. W 1938 r. w Niemczech uruchomiono tzw. Schnell Program, mający na celu zmniejszenie ilości produkowanych modeli pojazdów komercyjnych i wojskowych. Między innymi podjęto decyzje o zredukowaniu liczby wytwarzanych typów motocykli ze 150 do 30. Miało to ułatwić w przyszłości, w momencie rozpoczęcia mobilizacji i rekwirowania pojazdów cywilnych dla potrzeb wojska, działalność służb warsztatowych (zaopatrywanie w części zamienne i wszelkie naprawy). Firma NSU otrzymała zalecenie zaprzestania produkcji motocykli z silnikami o pojemności ponad 250 cm3. W konsekwencji w 1939 r. z linii produkcyjnych zjechały m.in. ostatnie egzemplarze NSU 601 OSL. Jeszcze w 1938 r. – ponieważ Biuro Konstrukcyjne NSU miało przerwać dalsze prace nad nowymi modelami motocykli ciężkich – podjęto decyzję o rozpoczęciu projektowania zupełnie nowego typu pojazdu. Uznano, że szansę na komercyjny sukces stworzy produkcja uniwersalnego ciągnika, mogącego zastąpić konne zaprzęgi w budownictwie, rolnictwie i leśnictwie. Nie wiadomo jak potoczyłyby się losy nowej konstrukcji NSU, gdyby nie wsparcie udzielone w 1939 r. przez Urząd Uzbrojenia Wojsk Lądowych. Oczywiście wojska nie zainteresowało planowane pierwotnie, cywilne zastosowanie pojazdu. Poszukiwano konstrukcji mogącej holować lub przewozić w trudnych warunkach terenowych zaopatrzenie lub określone rodzaje broni i sprzętu (np. moździerze, ciężkie karabiny maszynowe, bębny z kablem telefonicznym itp.). Kierownictwo firmy NSU zdecydowało się zbudować prototyp ciągnika, wykorzystując patent z 29 lipca 1939 r., autorstwa inżyniera dypl. Heinricha Ernsta Kniepkampa z Berlina. Warto podkreślić w tym miejscu, że był on od 1926 r. pracownikiem Urzędu Uzbrojenia Wojsk Lądowych. W NSU postanowiono budować bardzo oryginalne pojazdy z napędem gąsienicowym i przednim kołem kierowanym, przy czym zarówno układ kierowniczy, siedzenie kierowcy oraz przednie koło planowano zapożyczyć od standardowego motocykla. Pierwsze prototypy określano jako kleiner Kettenkraftwagen, Vs. Kfz. 620. W NSU nowy typ pojazdu otrzymał fabryczne oznaczenie HK 101 (litery HK to oczywiście inicjały autora patentu, inżyniera Heinricha Kniepkampa). Pomimo, że pojazd z uwagi na możliwości jazdy terenowej i zastosowanie trudno porównywać z tradycyjnymi motocyklami, to z uwagi na wykorzystanie niektórych ich elementów konstrukcji określano go bardzo często jako motocykl gąsienicowy. W 1941 r. wprowadzono nowe, oficjalne oznaczenie kleines Kettenkraftrad, Sd.Kfz. 2. Stosowano jednak powszechnie, także w oficjalnych dokumentach, nazwę Kettenkrad lub NSU-Kettenkrad.