Kawasaki Ki-61 Hien w walkach nad Nową Gwineą

 

 

Pierwszy seryjny Ki-61 Ia Hien został przekazany Lotnictwu Cesarskiej Armii Lądowej już w sierpniu 1942 r., czyli nieco ponad pół roku od chwili oblatania pierwszego prototypu. Jak na warunki japońskie było to tempo iście ekspresowe. Zapłacono za to jednak w nieodległej przyszłości licznymi problemami wynikającymi z nie do końca rozwiązanymi chorobami „wieku dziecięcego”. Do końca 1942 r. zdołano wyprodukowa 34 maszyny seryjne. Samoloty kierowano do Szkoły Lotnictwa Myśliwskiego w Akeno, gdzie w grudniu 1942 r. przebazowano z Harbinu (Mandżuria) 68. pułk myśliwski (Sentai). Była to stosunkowo nowa jednostka, utworzona w marcu 1942 r. z elementów 9., 13. i 64. pułku. Jej dowódcą był mjr Noboru Shimoyama, a wyposażenie  początkowo stanowiły myśliwce Nakajima Ki-27. Przezbrojenie na Ki-61 ukończonodość szybko, gdyż już w marcu 1943 r. Do tego czasu zakłady Kawasaki dostarczyły 85 kolejnych myśliwców. Po ukończeniu szkolenia zapadła decyzja o przerzuceniu jednostki na Nową Gwineę, gdzie toczono  zaciekłe walki. Od kwietnia 1943 r. jego miejsce w szkole lotniczej w Akeno zajął 78. pułk myśliwski również sprowadzony z Mandżurii. Nie była to przypadkowa decyzja. Myśliwiec Ki-61 wymagał gruntownego przeszkolenia i w związku z tym jednostkę należało na okres dłuższy wyłączyć z działań bojowych. Z tego też powodu, by nie osłabiać zaangażowanych w bój jednostek sprowadzono pułki ze spokojnej granicy japońsko-mongolskiej. Dowódcą 78. Sentai był mjr Akira Takatsuki. Pułk został utworzony w marcu 1942 r. w Xingshu w Mandżurii z wydzielonych elementów 24. i 33. pułku. Szkolenie na nowym myśliwcu zakończono w połowie czerwca 1943 r. W międzyczasie trwało szkolenie personelu technicznego Szkole Zabezpieczenia Naziemnego w Tokorozawa. Oba pułki myśliwskie weszły w skład 4. Armii Powietrznej tworząc razem 14. Brygadę Lotniczą (Hikodan). Jej dowódcą został ppłk Takeo Tachiyama. Już w kwietniu 1943 r. rozpoczęto przerzucanie obu jednostek do Nowej Gwinei. Jako pierwszy w rejon działań został wysłany 68. pułk. Cały personel, wraz z samolotami 4 kwietnia wyruszył z Jokosuka na pokładzie lotniskowca eskortowego Taiyo do bazy w atolu Truk, gdzie przybył sześć dni później. Stamtąd, już drogą powietrzną z lotniska Harushima, 68. pułk miał przelecieć w rejon działań bojowych. Początkowo jednostka miała dotrzeć do bazy Rabaul na Nowej Brytanii i po zaaklimatyzowaniu się oraz po przygotowaniu baz miała ruszyć na Nową Gwineę. Jednak brak odpowiedniego doświadczenia w zakresie nawigacji morskiej i stosownych przyrządów oraz niezgodność między urządzeniami radiowymi Marynarki Wojennej i Armii Lądowej uniemożliwiło sprawny przerzut jednostki. Ponadto okazało się, że występują problemy z zaworami paliwowymi odpowiedzialnymi za przełączanie dopływu paliwa z dodatkowych zbiorników podskrzydłowych. Z tych też powodów, 27 kwietnia 1943 r. z wysłanych w dwóch grupach z Truk, 27 Ki-61 do celu dotarło jedynie dwanaście maszyn. Pozostałe z powodu niemożliwości przełączenia dopływu paliwa ze zbiorników dodatkowych, lub na skutek błędu nawigacyjnego przymusowo lądowały w rejonie wysp Nuguria. Tylko część z nich została odnaleziona i uratowana. Przerzut pułku zakończono 10 maja 1943 r., kiedy to do Rabaul dotarło ostatnich 9 Ki-61 por. Yamashity.

Pierwsze akcje bojowe
Pierwszą akcją bojową nad terytorium wroga 68. Sentai 17 maja była eskorta bombowców Ki-21 z 14. Sentai kolejną jednostkę – 78. Sentai  – zdecydowano się wysłać dłuższą (około 9000 km), lecz bezpieczniejszą trasą. 16 czerwca 1943 r. 45 samolotów tej jednostki drogą powietrzną przeleciały z wyspy Riukiu na Formozę (Tajwan), później zaś na Filipiny. Stamtąd lotem wzdłuż wybrzeża Nowej Gwinei do Rabaul. Cel osiągnęło 5 lipca 1943 r. zaledwie 33 Ki-61. Do końca miesiąca w ten sposób na Nowej Brytanii znalazło się 58 Ki-61 z obu jednostek. Tam do końca czerwca koncentrowały się samoloty nowo sformowanej 4. Armii Powietrznej wyznaczonej do wsparciadziałań Lotnictwa Cesarskiej Marynarki Wojennej na tym obszarze. Początkowo samoloty 4. Armii Powietrznej pozostawały na lotniskach wokół Rabaul, oczekując na przygotowanie lotnisk na obszarze północnej i północno-wschodniej Nowej Gwinei. Czas oczekiwania pilotom 68. Sentai wypełniały loty patrolowe i eskortowe zmierzających na Nową Brytanię konwojów.Nieco wcześniej, 3 lipca, trzy maszyny i jednego pilota utracił 68. pułk podczas nieudanej akcji eskortowania bombowców Ki-48 z 75. Sentai nad Rendova. Wskutek błędu nawigacyjnego, w trudnych warunkach atmosferycznych Japończycy nie odnaleźli celu i wspomniane maszyny przymusowo wodowały z powodu braku paliwa. Równie nieudany był debiut bojowy 78. pułku. 11 lipca podczas eskorty bombowców nad Zatoką Nassau w powietrzu zderzyły się dwa myśliwce. Śmierć ponieśli por. Tojiro Ninoi i st. sierż. Toyoshi Midera. Kolejnego pilota, por. Ideta, utracono dwa dni później w Rabaul na Nowej Brytanii w  wypadku lotniczym. 18 lipca 1943 r. doszło do pierwszego kontaktu bojowego Ki-61 z samolotami wroga. Wynik starcia z sześcioma myśliwcami P-38 z 39. Dywizjonu Myśliwskiego z 35. Grupy Myśliwskiej (39. FS z 35. FG) pozostał nierozstrzygnięty. Co prawda zaliczono por. Tomishima z 2. eskadry 78. pułku zniszczenie myśliwca, lecz pierwsze potwierdzone zwycięstwo osiągnięto dwa dni później. 20 lipca 1943 r. pięć Ki-61 z 2. eskadry 68. Sentai prowadzone przez kpt. Shogo Takeuchi w rejonie Bena Bena na Nowej Gwinei zestrzeliły bombowiec B-24 załogi por. Johna B. Willcoxona z 320. Dywizjonu Bombowego z 90. Grupy Bombowej (320. BS z 90. BG) USAAF. Samolot rozbił się w pobliżu Lihona w górach Finnisterre. Z całej 11-osobowej załogi ocalał tylko Pfc. M. Turrentine, który zdołał opuścić samolot na spadochronie tuż przed eksplozją ładunku bomb. Odniósł on jednak rany od szczątków maszyny.Według jego relacji samolot opuścili także por. George Maher, lecz jego spadochron nie otworzył się i ppor. Thomas Magness, którego spadochron zahaczył o usterzenie maszyny. Ponadto na pokładzie samolotu zginął cywilny fotograf Carl Thursgard z Acme Pictures.