Kierunek – Wyspy Duńskie

Wojciech Mazurek

Kierunek – Wyspy Duńskie

Polskie poglądy i możliwości prowadzenia

działań desantowych w latach 1964-1991

Leżące na obszarze państw NATO i znajdujące się pod ich kontrolą cieśniny morskie, z uwagi na swoje skrzydłowe położenie miały kluczowe znaczenie dla europejskiego Teatru Działań Wojennych (TDW). Panowanie nad nimi było dla obu sojuszy polityczno-wojskowych istotnym czynnikiem planowania operacyjnego oraz miało wpływ na kształtowanie się koncepcji strategicznych prowadzenia działań zbrojnych w Europie. Sytuacja na głównym Zachodnim TDW w dużej mierze zależała od rozwoju wypadków na jego obu flankach.

Na Północnoeuropejskim TDW znajdowały się dwie newralgiczne strefy. Pierwszą była północna Norwegia z rozmieszczonymi tam bazami i siłami NATO, które ograniczały swobodę manewru radzieckiej, oceanicznej Flocie Północnej. Drugi obszar to zespół Cieśnin Bałtyckich z archipelagiem Wysp Duńskich blokujących wyjście z tego akwenu sił morskich Układu Warszawskiego – Zjednoczonej Flocie Bałtyckiej (ZFB). Podobną rolę odgrywały na południowym skrzydle TDW znajdujące się w granicach Grecji i Turcji morza i cieśniny łączące Morze Śródziemne z Czarnym, które uniemożliwiały swobodną żeglugę flotom sojuszniczym państw Układu Warszawskiego (UW) funkcjonującym na wypadek wojny jako Zjednoczona Flota Czarnomorska.

W niniejszym artykule przestawiono jedynie sytuację na Bałtyku z uwagi na fakt znacznego polskiego zaangażowania militarnego na tym obszarze.

Obrona strefy cieśnin
Przygotowania infrastruktury obronnej wysp realizowane były przez wszystkie rodzaje sił zbrojnych Danii z uwzględnieniem znacznego wzmocnienia obrony przez jednostki szybkiego reagowania wydzielane do wsparcia sojusznika już w okresie wzrostu zagrożenia wojennego. W ramach prac nad stworzeniem skutecznego systemu obrony przeciwdesantowej dużo uwagi poświęcono jej lądowemu komponentowi, w którym istotną rolę przypisywano rozbudowie inżynieryjnej terenu. Stałe żelbetonowe umocnienia fortyfikacyjne, które w ramach operacyjnego przygotowania północnoeuropejskiego TDW były systematycznie uzupełniane i unowocześniane stanowiły przez cały okres zimnowojenny kościec obrony rejonów najdogodniejszych do desantowania. W ramach przygotowań do odparcia lądowania powstały liczne umocnienia dla piechoty oraz artylerii nadbrzeżnej, uzupełniane przez zwykłą artylerię polową. Siedem, z ogólnej liczby 17 umocnień stałych, było do drugiej połowy lat 80. czynne ze stałą obsadą wojskową o wysokim stopniu gotowości bojowej. Najważniejszymi rejonami umocnionymi osłaniającymi zatoki Koge i Fakse (Faxe) oraz stolicę państwa – Kopenhagę były:

• Rejon Umocniony Helsingor – osłaniający od północy cieśninę Sund;
• Rejon Umocniony Kopenhaga – broniący dostępu do stolicy i portu, a składający się z położonego na wyspie Amager Fortu Dragorfort oraz Middelgrunds Fort i Flakfort. Dodatkowe umocnienia stanowiły fortyfikacje położone na wyspie Lynetten oraz forty na niewielkich wysepkach w pobliżu Kopenhagi dające jej bezpośrednią obronę: Mellmfort, Revshalden, Trekroner;
• Rejon Umocniony Kogelundsfort broniący zatoki Koge;
• Rejon Umocniony Stefnsfort broniący podejścia do zatoki Fakse;
• Mosede – na wschodnim wybrzeżu zatoki Fakse.

Każdy z wymienionych obiektów był osłonięty różnorodnymi zaporami inżynieryjnymi, a w razie zagrożenia zaminowane miały zostać podejścia od strony morza. Fortyfikacyjne zapory inżynieryjne mające utrudnić dostęp do brzegu były ustawione również w wodach przybrzeżnych na najdogodniejszych dla desantów kierunkach. Tak przygotowany teren utrudniał desantowi swobodę manewru, zaś obrońcom umożliwiał podjęcie skutecznych przeciwdziałań nawet w sytuacji znacznej przewagi lądujących wojsk. Obiekty te były obsadzane przez wojska operacyjne, a częściowo także przez wojska obrony terytorialnej.

Jednostki wojsk lądowych Danii podporządkowane Połączonemu Dowództwu Sił Lądowych Wysp Duńskich (COMLANDZELAND) na czas pokoju wchodziły w skład dowództwa Wschodniego Okręgu Wojskowego, któremu podlegały siły rozmieszczone na wyspach Zelandia, Lolland, Falster, Mon i Bornholm. Wojska operacyjne sił lądowych Zachodniego OW obejmującego Półwysep Jutlandzki oraz Fionię (duń. Fyn) i Lageland podlegały Połączonemu Dowództwu Sił Lądowych Szlezwiku-Holsztynu, Jutlandii i wyspy Fionia. Operacyjne wojska lądowe Danii w czasie pokoju liczyły około 18 tys. żołnierzy, dzieliły się na jednostki polowe (operacyjne), pułki szkolno-mobilizacyjne i kontyngent w siłach ONZ. W wypadku mobilizacji stan ten wzrastał do 130 tys. żołnierzy w wojskach operacyjnych oraz formacjach terytorialnych. Wojska terytorialne dzieliły się na obronę lokalną (21 batalionów piechoty i 7 dywizjonów artylerii – tylko w strukturze jednostek lądowych) i regionalną występującą w każdym rodzaju sił zbrojnych. W podporządkowanych siłom lądowym 550 kompaniach obrony regionalnej (piechoty, sztabowych, kolejowych, policyjnych i ochrony) służyło około 55 tys. żołnierzy.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO Special 3/2014