Kierunki rozwoju wielozadaniowego samolotu bojowego Eurofighter Typhoon
Tomasz Kwasek
Stworzony jako myśliwiec przewagi powietrznej Eurofighter EF2000 Typhoon ewoluował na przestrzeni lat w nowoczesną maszynę wielozadaniową do zadań myśliwskich, uderzeniowych i rozpoznawczych. Obecnie prowadzonych jest kilka programów modernizacji wyprodukowanych już samolotów, proces ewolucji ma być kontynuowany wraz z modyfikacjami przewidzianymi w długoterminowej strategii ewolucji (Long Term Evolution), mającymi pozwolić na utrzymanie przez tę platformę lotniczą wysokiego poziomu nowoczesności przez co najmniej 20–30 lat. Udoskonalony Typhoon ma stawić czoła wyzwaniom i zagrożeniom, które pojawiły się lub pojawią najbliższej przyszłości w powietrznej domenie walki.
Rozwój i produkcja samolotu – od EFA do Typhoona Tranche 3
Rozwój samolotu Eurofighter Typhoon rozpoczął się w lutym 1983 roku, gdy pięć państw europejskich, Francja, Hiszpania, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy, podpisało porozumienie dotyczące opracowania nowego samolotu bojowego Future European Fighter Aircraft (później European Fighter Aircraft), który miał wejść do eksploatacji w latach 90. W sierpniu 1985 roku cztery wspomniane państwa, poza Francją, ustaliły wspólne stanowisko wobec nowego projektu i rozpoczęły tworzenie jego podstaw prawnych, finansowych i organizacyjnych. W czerwcu następnego roku powołano konsorcjum przemysłowe Eurofighter Jagdflugzeug GmbH zarejestrowane w Niemczech, które odpowiadało za projekt samolotu jako całości. Zorganizowano również przedsiębiorstwo Eurojet Turbo GmbH, które miało opracować silnik dla myśliwca oraz konsorcjum Euroradar, odpowiedzialne za projekt wielofunkcyjnej stacji radiolokacyjnej. Pozostałe systemy i urządzenia samolotu opracowywały powołane do tego celu grupy przedsiębiorstw państw członków lub zachodnie firmy specjalizujące się w projektach sprzętu tego rodzaju. W ramach prac nad samolotem wykorzystano doświadczenia zdobyte przez członków konsorcjum w ramach różnych projektów, w tym brytyjskiego ACA (Agile Combat Aircraft) i samolotu EAP (Expreimental Aircraft Proposal), niemieckiego TKF-90 (Taktisches Kampfflugzeug 1990). Ostateczną wersję wstępnych wymagań dotyczących nowego samolotu wielozadaniowego, oznaczonych European Staff Requirement – Development, cztery państwa partycypujące ustaliły w listopadzie 1988 roku. Jeszcze w tym samym miesiącu podpisano umowę pomiędzy Eurofighterem Jagdflugzeug i Eurojetem Turbo a rządami państw na opracowanie płatowca i silnika myśliwca EFA, w tym budowę prototypów. Z konsorcjum Euroradar podpisano w marcu 1989 roku kontrakt na stację radiolokacyjną dla samolotu oznaczoną ECR-90, w latach 1989–1992 zaś umowy na opracowanie optoelektronicznego systemu obserwacyjno-celowniczego i systemu samoobrony oraz większości urządzeń zastosowanych w pierwszych seryjnych samolotach. Zgodnie z założeniami ustalonymi przez członków konsorcjum zbudowano siedem maszyn prototypowych DA (Development Aircraft), w tym dwie dla Niemiec (DA1, DA5), dwie dla Wielkiej Brytanii (DA2, DA4) i dwie dla Włoch (DA3, DA7) oraz jedną dla Hiszpanii (DA6). Pierwsze dwa egzemplarze – napędzane silnikami Turbounion RB199-122 z samolotu Tornado IDS – oblatano w 1994 roku i w ciągu następnych dwóch lat doprowadzono do standardu docelowego prototypu. Pozostałych sześć prototypów, w tym dwa dwumiejscowe, zostało oblatanych w latach 1995–1997; były one używane do podstawowych prób pilotażowych, testów głównych elementów wyposażenia i systemów uzbrojenia.
W 1985 roku, czyli w czasie uzgadniania zakresu działań Eurofightera, zamówienia na nowy myśliwiec miały wynieść 100 samolotów dla Hiszpanii, po 250 maszyn dla Niemiec i Wielkiej Brytanii oraz 165 samolotów dla Włoch, czyli łącznie 765 egzemplarzy. Po zakończeniu zimnej wojny w związku z redukcją budżetów obronnych państw europejskich planowane zamówienia każdego z przyszłych użytkowników zmniejszono, a ich realizację zmierzano rozłożyć w czasie. Poza tym w związku z planowanym równolegle z wytwarzaniem seryjnych egzemplarzy procesem rozwoju myśliwca i osiąganiem kolejnych zdolności operacyjnych ustalono, że samoloty będą być produkowane w trzech transzach produkcyjnych – (Tranche 1–3). Były one początkowo dzielone na partie (Batch), a w ich ramach na serie produkcyjne (Block). Taki podział odróżniał kolejno produkowane samoloty na egzemplarze stopniowo wzbogacane o nowe elementy wyposażenia i zyskujące nowe możliwości. Przewidywano również, że z czasem wcześniej wyprodukowane egzemplarze będą modernizowane do nowszych standardów. W styczniu 1996 roku sprecyzowano, że Hiszpania zamówi 87 maszyn, Niemcy 180, Wielka Brytania 232 (a w dalszej przyszłości kolejnych 58–118 sztuk, maksymalnie do 350), a Włochy 121. Dawało to łączną produkcję, bez uwzględnienia potencjalnych odbiorców eksportowych, na poziomie 620 nowych myśliwców. Od tego też czasu samolot zaczęto oznaczać jako EF-2000. Zarządzanie międzynarodowym projektem samolotu powierzono sojuszniczej agencji NETMA (NATO Eurofighter and Tornado Management Agency), która występuje w imieniu państw członków programu.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 6/2021