Ján Jendroľ, Michal J. Stolár
Korpus Lotniczy
Afgańskiej Armii Narodowej
Islamska Republika Afganistanu to z europejskiej perspektywy duży kraj – ma powierzchnić 647 500 km, zamieszkiwany jedynie przez 31 milionów ludzi. Jego wschodnią i zachodnią granicę dzieli ponad 1500 km, a północną i południową 900 km. Płaskie obszary pustynne dzielą wysokie wyżyny i góry, których wysokość waha się od 3000 do nawet 7000 m n.p.m. Właśnie czynniki geograficzne oraz bardzo słabo rozwinięta sieć dróg lądowych i ich znaczna wrażliwość na ataki partyzantów, terrorystów i zwykłych bandytów wyznaczyły priorytety rozwoju Korpusu Lotniczego Afgańskiej Armii Narodowej. Na pierwszym miejscu znalazł się transport ludzi oraz ładunków. Ze względu na charakter walk przeciwko niewielkim, ale niezwykle mobilnym oddziałom partyzantów i terrorystów, jest konieczne również zapewnienie aeromobilności własnym pododdziałom lądowym. Dopiero na trzecim miejscu wymienia się bezpośrednie wsparcie ogniowe na polu walki.
Pierwsze samoloty bojowe pojawiły się pod niebem Afganistanu w 1921 r., a dotarły tam z ówczesnej Rosji Sowieckiej. Także w efekcie sowieckiej pomocy, 22 sierpnia 1924 r., doszło do utworzenia Afgańskich Sił Powietrznych. Podczas wojny domowej w 1929 r. posiadany sprzęt lotniczy uległ jednak zniszczeniu. Do odbudowy afgańskiego lotnictwa w 1937 r. przyczynili się Brytyjczycy. W 1947 r. lotnictwo wojskowe przemianowano na Królewskie Afgańskie Siły Powietrzne, a na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych doszło do ich reorganizacji, znów za sprawą pomocy Związku Sowieckiego. Do uzbrojenia wprowadzano nowe typy sprzętu, w tym samoloty bojowe, szkolno–bojowe i szkolne Ił–10, Jak–11, MiG–15UTI, MiG–17, MiG–21, Su–7, Ił–28, L–39, transportowe An–2 i Ił–14, a także śmigłowce Mi–4 i Mi–8. Po republikańskim przewrocie, a następnie sowieckiej inwazji na Afganistan w 1979 r., w wyniku narastania oporu wobec komunistycznego reżimu wspieranego obcymi bagnetami, w latach osiemdziesiątych doszło do znacznego rozwoju Sił Powietrznych Demokratycznej Republiki Afganistanu. Liczebność personelu przekroczyła 7000 ludzi. Oprócz nich, w stanie liczebnym uwzględnić należy co najmniej 5000 obcych „doradców”, głównie sowieckich oficerów. Do uzbrojenia wprowadzono nowoczesne samoloty myśliwskie MiG–21bis, myśliwsko–bombowe Su–22, transportowe An–26 i An–32, a także śmigłowce transportowe Mi–17 i bojowe Mi–24. Stan sprzętu osiągnął 500 statków powietrznych, w tym około 100 naddźwiękowych reprezensamolotów bojowych, 200 śmigłowców i 200 samolotów transportowych, łącznikowych, specjalnych i szkolnych. Za skokowym wzrostem liczby statków powietrznych nie nadążała liczebność pilotów. Było ich tylko 400, ale innych szkolono w ZSRS oraz w krajach Układu Warszawskiego. Po wycofaniu się Sowietów w 1989 r. doszło do totalnej destabilizacji kraju, a o władzę w nim zaczęło rywalizować co najmniej pięć, wzajemnie zwalczających się zbrojnie, frakcji – Siły Zbrojne Demokratycznej Republiki Afganistanu prezydenta Burhanuddina Rabbaniego, wojska uzbeckiego dowódcy Abdul Rashida Dostuma w prowincjach północnych, mudżahedini Tadżyka Ahmad Shaha Massouda na północnym wschodzie kraju, czy pusztuńskiego wodza Gulbuddina Hekmatyara oraz islamskiej partii Hezbe Wahadat w centralnym Afganistanie. Rozpadło się lotnictwo, a jego resztki dołączyły do poszczególnych ugrupowań. W połowie lat dziewięćdziesiątych, atakujący od południa, z terytoriów Pusztunów, członkowie islamskiego ruchu talibów przejęli stopniowo kontrolę nad większą częścią kraju. Do walki z nimi stanął tzw. Sojusz ataków lotniczych zniszczeniu uległy wszystkie samoloty i śmigłowce talibów. Na terenie Afganistanu pozostało jedynie kilka sprawnych, aczkolwiek mocno zużytych, samolotów transportowych i śmigłowców.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 4/2009
