Krążowniki ciężkie typu 69

W tym czasie w skład Floty Czerwonej wchodziły tylko trzy jednostki tej klasy – Marat i Oktiabrskaja Riewolucyja (na Morzu Bałtyckim) oraz Pariżskaja Komuna (na Morzu Czarnym). (Nie licząc czwartej uszkodzonej przez pożar Frunze, ostatecznie nie została wprowadzona do służby.) W 1934 r. w biurze konstrukcyjnym CKBS-1, pod kierownictwem A.I. Masłowa i W.P. Rimskowo-Korsakowa, rozpoczęto pierwsze prace studyjne i projektowe nad dużym okrętem artyleryjskim. Swoją wielkością i uzbrojeniem lokował się pomiędzy dużym krążownikiem ciężkim a małym okrętem liniowym (otrzymał oznaczenie duży krążownik typy X). Jednostka ta miała mieć wyporność ponad 16 500 ton i silne uzbrojenie, składające się z dwunastu dział o kalibrze 240 mm (dodatkowo miał mieć rozmieszczone w wieżach uniwersalne działa 130 mm, sześć 45 mm dział typu 21-K oraz cztery 12,7 mm karabiny maszynowe) rozmieszczonych w czterech potrójnych wieżach. Uzupełnieniem uzbrojenia artyleryjskiego miało być zaokrętowane na pokładzie 12 wodnosamolotów i dwa miniaturowe okręty podwodne. Okręt miał posiadać pancerz o grubości – 115 mm na burtach oraz 75 mm na pokładzie. Zespół napędowy o mocy 210 000 KM miał umożliwić osiąganie przez krążownik prędkości maksymalnej około 38 węzłów. Projekt ten był pierwszym z wielu wariantów ciężkich krążowników, nad którymi w latach trzydziestych pracowali sowieccy projektanci (miały być one, obok małych i dużych okrętów liniowych trzecim elementem składowym zespołów ciężkich okrętów artyleryjskich, jakie miały być w składzie floty sowieckiej; można tu wspomnieć chociażby o projekcie krążownika ciężkiego typu 22). Opracowany w drugiej połowie lat trzydziestych dziesięcioletni program budowy „Wielkiej floty oceanicznej Związku Sowieckiego” (krążowniki ciężkie w planach rozwoju marynarki sowieckiej pojawiają się sukcesywnie od roku 1937; i tak w Planie budowy okrętów z 1937 r. – 10 szt., w dziesięcioletnim Wielkim programie budowy floty z 1938 r. – 15 szt., w dziesięcioletnim Planie budowy okrętów z 1939 r. – 16 szt.) zakładał wybudowanie szeregu okrętów. Wśród nich miało znajdować się 15 ciężkich krążowników (powstanie tych okrętów było efektem słabości samego Stalina do tej klasy okrętów; osobiście interesował się stanem postępu przy ich budowie; aż do wybuchu wojny z Niemcami, co tydzień na jego biurku spływały raporty z budowy). O nich to właśnie będzie mowa w niniejszym artykule.

Geneza powstania krążowników typu 69
Połowa lat trzydziestych była bardzo ważnym okresem dla sowieckiej marynarki wojennej. Przystąpiono wówczas do projektowania szeregu nowoczesnych, niezbędnych dla floty, okrętów. Można wspomnieć tu na przykład o okrętach liniowych typu A i typu B, niszczycielach typu 7, czy też całej gamie nowych okrętów podwodnych. W tym czasie przystąpiono również do projektowania krążowników ciężkich. W początkowym okresie projektowania krążowników, dużą rolę odegrali Włosi. Wynikało to m.in. z faktu, że współpraca sowiecko-włoska w dziedzinie przemysłu okrętowego miała już długą, bo prawie dziesięcioletnią historię. Została ona nawiązana już w połowie lat dwudziestych i dlatego też, kiedy przystąpiono na początku lat trzydziestych do prac nad krążownikami (późniejszy typ Kirow/Makism Gorki), to właśnie tam zwróciły się oczy konstruktorów sowieckich. Nowy krążownik miał być zbudowany przy ogromnej pomocy, zarówno włoskich konstruktorów okrętowych, jak i włoskiego przemysłu. Zaplanowano m.in., że zostaną zakupione we Włoszech, dla dwóch pierwszych okrętów serii, kompletne siłownie (dla pierwszego krążownika Kirow – siłownia, która pierwotnie była przeznaczona dla włoskiego krążownika Eugenio di Savoia, natomiast dla drugiego krążownika Woroszyłow – gotową aczkolwiek jeszcze bez określonego okrętu, na którym miała być zamontowana). Oprócz tego, zamierzano pozyskać tam inne wyposażenie i urządzenia pomocnicze. Przy okazji włoska firma „Ansaldo” (zaangażowana w największym stopniu przy budowie okrętów typu Kirow) została zaangażowana do współpracy przy opracowywaniu przez stronę sowiecką wstępnych projektów dużych, ciężkich krążowników o wyporności od 15 500 do 19 500 ton z artylerią główną o kalibrze od 240 do 280 mm.

 

1 listopada 1937 r. opracowano wstępne wymagania taktyczno-techniczne do projektowania ciężkiego krążownika. Wymagania te zostały zatwierdzone przez Dowódcę Morskich Sił fłagmana I rangi M.W. Wiktorowa. Zapisy tego dokumentu jednoznacznie precyzowały i określały m.in. następujące charakterystyki i parametry okrętu:
1. Przeznaczenie okrętu:
- zwalczanie ogniem artylerii krążowników (przede wszystkim ciężkich) przeciwnika;
- bezpośrednie wsparcie własnych sił lekkich, szczególnie w rejonach oddalonych od baz;
- samodzielne zwalczanie żeglugi przeciwnika na jego strategicznych liniach komunikacyjnych.
2. Parametry techniczne:
- wyporność standardowa 22 000-23 000 ton;
- prędkość maksymalna nie mniejsza niż 34 węzły;
- zasięg pływania, przy prędkości ekonomicznej, około 8000 Mm;
- autonomiczność 50 dni;
- określono również poziom opancerzenia jednostki.
3. Uzbrojenie okrętu:
- dziewięć dział artylerii głównej o kalibrze 254 mm. Miały być one rozmieszczone w trzech trzydziałowych wieżach, dwie z nich w części dziobowej i jedna w części rufowej okrętu;
- osiem dział o kalibrze 130 mm, rozmieszczonych w czterech podwójnych wieżach;
- osiem uniwersalnych dział o kalibrze 100 mm, rozmieszczonych w czterech podwójnych wieżach;
- cztery (wkrótce ilość tę zwiększono do sześciu) 37 mm, poczwórnych zestawów przeciwlotniczych;
- dwa potrójne zestawy wyrzutni torpedowych o kalibrze 533 mm;
- okręt miał mieć możliwość załadowania na swój pokład 80-100 min.
4. Inne wyposażenie
- miał mieć wyposażenie lotnicze, w skład którego miały wejść dwa samoloty pokładowe typu KOR-2.
Projektowanie okrętu, któremu przydzielono kryptonim „69”, zlecono biuru konstrukcyjnemu CKB-17 (do stycznia 1937 r. funkcjonowało jako CKBS-1). Kierownikiem projektu został główny inżynier W.A. Nikitin.