Królewska Armia Węgierska w latach 1920–1938. Część I
Peter Mujzer
Wielka Wojna przyniosła rozpad c.k. monarchii, a Węgrzy znaleźli się w obozie przegranych. Armia została zdziesiątkowana, a jej wyposażenie zdobyte bądź zniszczone przez zwycięskie państwa ententy. Na jesieni 1919 roku po zdławieniu Węgierskiej Republiki Ludowej (pod przywództwem Beli Kuna zmieniała dwukrotnie swoją nazwę z Węgierskiej Republiki Ludowej na Węgierską Republikę Rad, aby pod koniec swojego istnienia powrócić do pierwszej nazwy) została powołana pod francuskim nadzorem nowa Węgierska Armia Narodowa. Na jej czele stał admirał byłej K.u.K. Kriegsmarine Miklós Horthy, rodowity Węgier z najwyższym stopniem wojskowym. W 1920 roku został on regentem Królestwa Węgierskiego i pełnił tę funkcję do 1944 roku (następcą tronu był Karol I Habsburg, na Węgrzech znany jako Karol IV, jednakże nie objął on tronu węgierskiego). Węgry nigdy oficjalnie nie przestały być królestwem, w konsekwencji były monarchią bez króla aż do końca II wojny światowej.
Po zakończeniu Wielkiej Wojny Królestwo Węgier znajdowało się w katastrofalnej sytuacji. W 1920 roku państwa ententy oraz Węgry podpisały układ pokojowy, znany jako „traktat z Trianon” (układ podpisano 4 czerwca 1920 roku w pałacu Grand Trianon w Wersalu pod Paryżem). Był on bardzo podobnego charakteru, jak ten, który narzucono pokonanym Niemcom.
Podpisanie traktatu oznaczało, że powierzchnia Królestwa Węgier, wynosząca przed wybuchem wojny 282 000 km2, zmniejszyła się do zaledwie 93 000 km2, a populacja która zamieszkiwała ten obszar z 18 do 9,5 miliona ludzi. W konsekwencji 3 263 000 Węgrów zostało obywatelami obcych, na dodatek jawnie wrogich państw. Rumuni otrzymali Siedmiogród, część Kriszany, Marmarosz oraz Banatu, nowo powstała Republika Czechosłowacji zajęła obszar Górnych Węgier (południowa Słowacja, rejon Karpat) i Rusi Zakarpackiej, Polska otrzymała rejon Orawy i Spiszu, natomiast powstała z „drugiej” części c.k. monarchii Republika Austriacka obszar Burgenlandu. Straty terytorialne były bardzo duże, podobnie jak ludnościowe, jednak dopiero gdy weźmiemy pod uwagę, że przekazując te tereny obcym państwom Węgry utraciły aż 80% swojego dotychczasowego potencjału przemysłowego obraz narodowej katastrofy będzie pełny.
Traktat z Trianon był szokiem dla całego społeczeństwa. Stał się otwartą raną na psychice Węgrów. Ich kraj stracił swój imperialny status i został jedynie małym państwem, otoczonym przez wrogie kraje.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia nr specjalny 1/2021