Kursk. Walki 20. DPanc w świetle niemieckich i radzieckich materiałów archiwalnych (cz. 1)

ROBERT WRÓBLEWSKI

Niemiecka letnia operacja zaczepna „Zitadelle”, zwana również bitwą na łuku Kurskim, po wielokrotnej zmianie terminu rozpoczęła się 5 lipca 1943 roku. W skład północnego ugrupowania uderzeniowego dowództwo niemieckie włączyło sześć dywizji pancernych. Wśród nich znalazła się 20. DPanc. Zadaniem dywizji było przełamanie sowieckich linii obronnych na głębokość około 10 kilometrów i stworzenie przestrzeni operacyjnej umożliwiającej wprowadzenie do działań głównej siły uderzeniowej, jaką były dywizje pancerne drugiego i trzeciego rzutu (2., 4. i 9. DPanc) liczące razem ponad 300 czołgów i 80 niszczycieli czołgów Marder. Zadanie to dywizja zrealizowała wspólnie z 6. DP już pierwszego dnia ofensywy.

Od 8 maja 1943 roku 20. DPanc dowodził pięćdziesięcioletni generał major Mortimer von Kessel. Generał von Kessel szlify oficera kawalerii uzyskał w marcu 1915 roku. Podczas I wojny światowej był wielokrotnie odznaczany, w tym rownież Krzyżem Żelaznym I i II klasy. W okresie międzywojennym sprawował wiele funkcji dowódczych w jednostkach kawalerii i nowo zorganizowanych jednostkach pancernych samochodów rozpoznawczych. W wojnie 1939 roku, będąc w stopniu podpułkownika, dowodził Aufkl.Rgt. 8. Od października 1939 roku był szefem Departamentu Personalnego Wehrmachtu. 1 października 1942 roku awansowany został na stopień generała majora. Ofensywa pod Kurskiem będzie w zasadzie pierwszą drugowojenną bitwą generała. Szefem sztabu dywizji był bardzo doświadczony oficer Sztabu Generalnego, trzydziestoośmioletni podpułkownik Rolf Bruns.

Wiosną 1943 roku piechota dywizji nie była w najlepszej kondycji. Dywizja posiadała tylko jeden sztab pułku, Pz.Gren.Rgt. 59, ktorym dowodził podpułkownik Rudolf Demme (od 1 lipca 1943 roku pułkownik). Pułk składał się z: Stab.Kp./Pz.GrenRgt. 59, I./Pz.Gren. Rgt. 59 majora Klausa Hedde, II./Pz.Gren.Rgt. 59 majora Hubertusa Hertwiga (od maja kapitan Roll) i I./ Pz.Gren.Rgt. 112 kapitana Voβberga oraz 11./Pz.Gren. Rgt. 112 (kompania dział piechoty). Jednak już 1 kwietnia OKH wydało rozkaz organizacyjny o odtworzeniu Pz.Gren.Rgt. 112 z części Gren.Rgt. 890(mot). W dniach 16 i 17 kwietnia 1943 roku do miasta Orzeł przybył nowo utworzony sztab pułku, Stab.Kp./Pz.GrenRgt. 112, II./Pz.Gren.Rgt. 112 (przemianowany z II./GrenRgt. 890) i nowa 11./Pz.Gren.Rgt. 112. Dowodcą odtworzonego Pz.Gren.Rgt. 112 został pułkownik dr Ernst Braun, a II./Pz.Gren.Rgt. 112 major Weber. Pułk posiadał pełny skład osobowy i był doskonale uzbrojony, m.in.: wyłącznie w karabiny maszynowe MG 42. Jednak w sztabie pułku, kompanii sztabowej i sztabie batalionu było zaledwie 5 samochodów osobowych i 8 samochodów ciężarowych. Ponadto każda kompania miała po 1 samochodzie osobowym i 6 ciężarowych. Dzięki temu była wystarczająca liczba ciągników do 6 armat przeciwpancernych i 8 dział piechoty, ale nie było wystarczającej liczby pojazdów do przewozu grenadierów. Wobec powyższego w dniu 22 kwietnia dowództwo 20. DPanc dokonało reorganizacji Pz.Gren.Rgt. 59. Przede wszystkim należało uporządkować numerację kompanii. W pierwszej kolejności starą kompanię dział piechoty – 11./Pz.Gren.Rgt. 112 – przemianowano na 9./Pz.Gren.Rgt. 59. Wtedy taż nowa kompania dział piechoty – 11./Pz.Gren.Rgt. 112 – została przemianowana na 9./Pz.Gren.Rgt. 112. W następnej kolejności 5./ Pz.Gren.Rgt. 59 przemianowano na 4./Pz.Gren.Rgt. 59 (kompania broni ciężkiej), 8./Pz.Gren.Rgt. 59 stała się wtedy 5./Pz.Gren.Rgt. 59, a 10./Pz.Gren.Rgt. 59 zmieniła nazwę na 8./Pz.Gren.Rgt. 59 (kompania broni ciężkiej). Dywizja posiadała tylko jedną kompanię transporterów opancerzonych i była nią 7./Pz.Gren.Rgt. 59. Pułki grenadierów nie posiadały oddzielnych kompanii przeciwpancernych. W każdej z pułkowych kompanii sztabowych i w każdej z czterech kompaniach broni ciężkiej (4./ i 8./Pz.Gren.Rgt. 59 oraz 4./ i 8./Pz.Gren. Rgt. 112) znajdował się pluton przeciwpancerny uzbrojony w 3 armaty przeciwpancerne. Oznacza to, że pułki grenadierów posiadały razem 18 armat przeciwpancernych, ale tylko 8 ciężkich – 6 armat 7,5 cm Pak 40 i 2 armaty 7,6 cm Pak 36(r). W dniu 3 lipca bataliony grenadierów posiadały w oddziałach bojowych: I./Pz.Gren.Rgt. 59 – 477 żołnierzy, II./Pz.Gren.Rgt. 59 – 484 żołnierzy, I./Pz.Gren.Rgt. 112 – 479 żołnierzy, II./Pz.Gren.Rgt. 112 – 530 żołnierzy.

Pełna wersja artykułu w magazynie TWH Nr Specjalny 2/2016