Kutry desantowe polskiej marynarki wojennej

Robert Rochowicz

Kutry desantowe

polskiej marynarki wojennej

Eksploatację w naszej flocie czterech typów jednostek zaliczanych do klasy kutrów desantowych można podzielić na trzy etapy. W pierwszym, tuż po wojnie, nominalne łodzie wykorzystywano do zadań pomocniczych. W drugim, trwającym generalnie przez cały okres istnienia Układu Warszawskiego, kutry były ważnym elementem budowania narodowych i sojuszniczych zdolności transportu wojsk. Wreszcie obecnie posiadane jednostki utraciły ofensywny charakter nim na dobre zostały wdrożone do aktywnej służby.

W powojennym składzie naszej floty pierwsze kutry (choć można też stosować nazwę łodzie) desantowe pojawiły się stosunkowo szybko, ale początkowo nie były wykorzystywane w swojej podstawowej roli. Wypełniały zadania pomocnicze, sprowadzające się do przewozu ludzi i niewielkich ładunków.

Weterani II wojny światowej Jesienią 1947 r. sprowadzono do Polski pierwsze łodzie desantowe amerykańskiego typu LCPL (Landing Craft Personnel, Large). Łącznie między wrześniem 1947 a kwietniem 1948 r. na Wybrzeżu znalazły się 33 takie jednostki. Po zakończeniu wojny US Navy i US Army nie potrzebowały już setek tego sprzętu, które do Europy sprowadzono tylko na czas operacji desantowych we Włoszech i Francji. Podobnie jak okręty wielu innych klas Amerykanie postanowili odsprzedać je innym krajom. W Polsce „elcepeelki” trafiły do Marynarki Wojennej, Wojsk Ochrony Pogranicza (dalej WOP) i Ministerstwa Żeglugi. Choć początkowo zainteresowanie ich przejęciem było spore, w miarę kolejnych dostaw entuzjazm nowych właścicieli szybko gasł. Nie najlepszy stan techniczny kadłubów i silników utrudniał rozpoczęcie normalnej eksploatacji. Łodzie stawały się w wielu przypadkach zbędnym balastem.

Marynarka Wojenna otrzymała 14 łodzi LCPL. Do dalszej służby po remontach początkowo zakwalifikowano tylko 9 z nich. Wcielono je do służby w kwietniu 1948 r. jako kutry motorowe: do Komendy Portu Wojennego Gdynia – K.M.-4, K.M.-5, K.M.-6, K.M.-7, K.M.-8; do Usteckiego Obszaru Nadmorskiego – K.M.-11 (w lutym 1949 r. oznaczenie zmieniono na K.M.-20); do KPW Kołobrzeg – K.M.-16; do Szczecińskiego ON – K.M.-21, K.M.-22.

Zbudowane ze sklejek drewnianych łodzie miały prostą konstrukcję. W tylnej części zamontowano silnik, do którego dostęp był przez otwierane do góry klapy mocowane na pokładzie. Ponad 3/4 długości kadłuba zajmowała przestrzeń ładunkowa, na dziobie rozpoczynająca się miejscem dla sternika i motorzysty. Ładownię można było osłonić brezentem rozciąganym na ażurowej konstrukcji stworzonej z metalowych rurek.

Przez pierwsze 4 lata służby pod biało- czerwoną banderą łodzie wypełniały zadania pomocnicze: przewoziły ludzi i sprzęt, były jednostkami inspekcyjnymi i patrolowymi, a nawet w pewnym sensie reprezentacyjnymi, bo w Ustce i Kołobrzegu innych jednostek pływających po prostu nie było. Ta stacjonująca w Ustce była de facto motorówką poligonową lotnictwa morskiego.

Ze zdarzeń nadzwyczajnych z ich służby odnotować trzeba udaną ucieczkę 2 marynarzy z KPW Gdynia na K.M.-8. W nocy 8 sierpnia 1948 r. wypłynęli oni z portu w Gdyni i uciekli do Szwecji. Brak jednostki zauważono dopiero rano, ale poszukiwania nic nie dały. W związku z tym incydentem kuter 22 października formalnie wycofano ze służby. Po miesiącach trudnych negocjacji jednostkę odzyskano i przywrócono do służby 1 marca 1950 r.

Rok później na wybranych sześciu „elcepeelkach” zmieniono oznaczenia: K.M.-4 na K.M.-19, K.M.-5 na K.M.-28, K.M.-6 na K.M.-37, K.M.-7 na K.M.-46, K.M.-8 na K.M.-55 i K.M.-20 na K.M.-64. Związane to było z przeznaczeniem ich do służby we Flotylli Środków Desantowych, którą ostatecznie rozpoczęto formować w listopadzie 1951 r., początkowo w Gdyni, ale z docelową dyslokacją w Dziwnowie. W czerwcu 1952 r. sformowane dowództwo flotylli zaczęto przenosić do Dziwnowa, a wraz z nim część jednostek, w tym kutry desantowe. W związku z nowym, można powiedzieć właściwym dla tych jednostek przeznaczeniem, po raz kolejny zmieniono ich oznaczenia, zostawiając numery, a zmieniając jedynie litery „KM” na „KD”5. Rozpoczął się tym samym okres ścisłej współpracy ze stacjonującym również w Dziwnowie 3. Batalionem Piechoty Morskiej, który w 1959 r. rozwinięto do etatu 3. Pułku Piechoty Morskiej. Wcześniej, bo we wrześniu 1953 r. flotylla przeniosła się do Świnoujścia, a w listopadzie 1956 została przemianowana na Flotyllę Okrętów Desantowych. Ostatnia zmiana, którą trzeba odnotować, to nowe numery burtowe kutrów wprowadzone w styczniu 1960 r.: od 851 do 856. 

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO Special 3/2014