Kutry desantowo-szturmowe projektu 58503 Kentawr-LK
Andrij Charuk
Projektowanie i rozpoczęcie produkcji małych opancerzonych kutrów artyleryjskich projektu 58155 (Giurza-M) – przedstawionych w miesięczniku „Nowa Technika Wojskowa” nr 10/2024 – dostosowanych do działań na wodach płytkich, doprowadziła do całkiem uzasadnionego pomysłu o stworzeniu na ich podstawie kutrów desantowo-szturmowych, przeznaczonych do szybkiego przerzutu niewielkich pododdziałów piechoty morskiej. Projekt ten faktycznie zrealizowano, choć w skromnym zakresie.
Narodziny kutrów Kentawr
Koncepcja „pływającego transportera opancerzonego”, czyli małego kutra, zdolnego do transportu drużyny lub nawet plutonu piechoty, lądowania tego pododdziału na wybrzeżu i zapewnienia wsparcia ogniowego desantu, a w razie potrzeby również jego ewakuacji – nie jest czymś nowym. Amerykanie na szeroką skalę używali takich jednostek na rozlewiskach Mekongu podczas wojny wietnamskiej. Współcześnie, standardem wśród takiego rodzaju kutrów stał się szwedzki Stridsbåt 90H (oznaczenie eksportowe to Combat Boat 90, CB 90). Powstał on na początku lat 90. XX wieku, jako odpowiedź na specyficzne wymagania szwedzkiej floty, potrzebującej szybkich kutrów desantowo-szturmowych do działań w obszarze szkierów przy wybrzeżu kraju. Okazał się jednak na tyle udany, że znalazł nabywców w wielu innych państwach, w tym w Norwegii, Meksyku, a ostatnio i Ukrainie. Kopia CB 90 jest produkowana również w Rosji, jako kuter patrolowy projektu 03160 Raptor.
Projekt wstępny ukraińskiego kutra desantowo-szturmowego, oznaczonego jako 58181 Kentawr, powstał na przełomie lat 2014 i 2015 w ciągu zaledwie kilku tygodni. Prace prowadzono w Mikołajowie, w Państwowym Centrum Naukowo-Badawczym Przemysłu Okrętowego (PCNBPO), pod kierownictwem głównego projektanta Serhija Krywko. Dyrektor Centrum, Oleksandr Żołobow, tak wspominał okoliczności powstania projektu: Impulsem do opracowania projektu kutra desantowo-szturmowego stała się dla nas sytuacja związana z koniecznością wzmocnienia naszej Marynarki Wojennej i rozbudowania zdolności do udzielenia asymetrycznej odpowiedzi na agresję rosyjską. Jesienią ubiegłego [2014] roku, gdy braliśmy udział w położeniu stępek pod kutry opancerzone Giurza-M w zakładach Leninska Kuznia, wpadliśmy na pomysł stworzenia nieco innego typu kutra na podstawie projektu 58155, który umożliwiałby transport pododdziału piechoty morskiej oraz jego ochronę w postaci opancerzenia.
Efekty projektowania wstępnego w postaci notatki analitycznej przedstawiono przedstawicielom różnych resortów, w tym kierownictwu Ministerstwa Obrony Ukrainy i Państwowej Korporacji „Ukroboronprom” oraz dowództwu Marynarki Wojennej Ukrainy.Kentawr zachował przy tym ogólne wymiary kutra Giurza-M, jednak nadbudowa została mocno przesunięta do przodu, a w części dziobowej pojawiła się rampa desantowa prowadząca do wnętrza kadłuba. Nawiązując konceptualnie do CB90, Kentawr był o wiele większy. Długość kadłuba sięgała 24,3 m (w porównaniu z 15,9 m w kutrze szwedzkim), a wyporność dwukrotnie większa. Zanurzenie przy tym wzrosło tylko do 1 m (w porównaniu z 0,9 m w CB90), dzięki czemu Kentawr posiadał zdolność do operowania na przybrzeżnych wodach płytkich oraz na rzekach. Sprzyjało temu również wyposażenie kutra w pędniki strugowodne. Kuter ukraiński, w odróżnieniu od szwedzkiego odpowiednika, miał posiadać konstrukcję stalową (a nie ze stopów aluminiowych) oraz dysponować znacznie silniejszym uzbrojeniem. Kentawr zamierzano wyposażyć, oprócz dwóch zdalnie kierowanych modułów z wielkokalibrowymi karabinami maszynowymi, także w wyrzutnię rakietowych pocisków niekierowanych przeznaczoną do wsparcia ogniowego desantu. Zdolności przewozowe ukraińskiego kutra również były wyższe. Przedział desantowy pozwalał na rozmieszczenie 32 żołnierzy z bronią i niezbędnym wyposażeniem, czyli plutonu piechoty morskiej. Dodajmy, że CB90 może transportować 18 osób.
Propozycja PCNBPO uzyskała aprobatę ze strony Ministerstwa Obrony oraz Marynarki Wojennej. Postanowiono zbudować osiem kutrów projektu 58181, które wraz z kutrami artyleryjskimi projektu 58155, miały stanowić podstawę sił przybrzeżnych. Tworzenie takich sił uznano za priorytetowe w planie odtworzenia zdolności MW Ukrainy po utracie baz i większości okrętów wskutek rosyjskiej okupacji Krymu.
W ciągu 2015 roku przygotowano projekt techniczny Kentawra, zaś para pierwszych kutrów została zamówiona na mocy kontraktu podpisanego 24 maja 2016 roku. Do ich budowy wytypowano stocznię Lenińska Kuźnia, położoną w Kijowie na wyspie Rybalskiej (w 2017 roku, w wyniku dekomunizacji, nazwę stoczni zmieniono na Kuznia na Rybalskomu).
Pełna wersja artykułu w magazynie NTW 4/2025