Kutry pościgowe projektu 918

Stanisław Biela

Jednostki te, lubiane przez załogi, przez 38 lat pełniły służbę w ochronie morskiej granicy państwa, pod banderami WOP i SG. Zaprojektowane i zbudowane w kraju były w swoim czasie kutrami o nowatorskich rozwiązaniach. Wielka szkoda, że żaden z nich, nie trafił do którejś z polskich ekspozycji muzealnych.

Historia projektu

Historia projektowania tych jednostek sięga przełomu lat 60. i 70. ubiegłego wieku, kiedy to zaprojektowano i zbudowano dla dowódcy Marynarki Wojennej motorówkę reprezentacyjną M-1.

Stępkę pod nią położono 10 września 1969 roku w Stoczni MW im Dąbrowszczaków w Gdyni (nr stoczniowy budowy MS-3600). Wodowano ją 25 lutego 1970 roku, a do służby w MW weszła 26 czerwca 1970 roku. W trakcie dwuletniej eksploatacji dostrzeżono jej zalety tj. dobrą dzielność morską i stosunkowo dużą prędkość maksymalną.

W tym czasie zapadła decyzja dotycząca budowy nowych jednostek, które miały zastąpić kutry proj. 361 S i T. Postanowiono wówczas zaprojektować równolegle dwa typy kutrów o zróżnicowanej wielkości i możliwościach taktycznych. W CBKO-2 powstał kuter projektu 918, natomiast w Biurze Projektowo-Technologicznym Morskich Stoczni Remontowych PROREM w Gdańsku – kuter projektu 90.

To właśnie kształt kadłuba motorówki reprezentacyjnej oraz rozwiązania napędu zostały wykorzystane jako podstawa przy projektowaniu nowego kutra patrolowego, który miał wykonywać zadania ochrony granicy wzdłuż wybrzeża. Planowano zbudować 9 kutrów, po 3 dla każdego z dywizjonów.

Projekt opracowywany przez Centrum Badań Konstrukcji Okrętowych nr 2 i dokończony w Centrum Techniki Okrętowej otrzymał numer 918. Głównym projektantem kutrów 918 był mgr inż. Tadeusz Bylewski, a głównym konstruktorem inż. W. Kuś.

Budowa nowych kutrów została powierzona Stoczni Marynarki Wojennej im. Dąbrowszczaków w Gdyni. Już podczas budowy prototypowego kutra patrolowego próbowano przystosować projekt do innych celów. Przeprowadzono szereg analiz w latach 1973-1974, na których podstawie opracowane zostały wstępne założenia dla kutra na potrzeby płetwonurków-minerów. Jednak uznano, że do tego celu wystarczą dostosowane motorówki projektu B-306 (ELA MW). Zbudowane zostały 3 motorówki określane jako projekt B-306/TP (ELA), które wcielono do służby w latach 1973-1974. Równolegle rozważano koncepcję wykorzystania kadłuba do budowy kutra patrolowego dla Morskiej Brygady Okrętów Pogranicza (MBOP), dostosowanego do wykonywania zadań ZOP.

We flotach wojennych państw Układu Warszawskiego (UW) i nie tylko, starano się, by podczas projektowania kutrów i okrętów, ich kadłuby można było wykorzystać jako platformy do budowy jednostek pływających w różnych wariantach uzbrojenia i przeznaczenia. Podobnie było z kutrami i okrętami ochrony pogranicza. Miały one na wypadek wojny być zdolne do wykonywania zadań bojowych jako trałowce lub okręty ZOP. Przykładowo w NRD trałowce proj. 89.1. (wg kodu NATO Kondor I) zostały od razu skierowane do służby w 6. Grenzbrigade Küst (6. Brygada Granicznej Straży Wybrzeża), również wcześniej kutry patrolowe KS-Boot typu Seekutter 26,5 zostały uzbrojone w 2 zrzutnie dla 12 bomb głębinowych. W ZSRR już w okresie międzywojennym kutry i okręty patrolowe projektowane w biurach konstrukcyjnych NKWD, patrolowce (np. MO-4 i proj.122) były dostosowane do roli jednostek ZOP. Po II wojnie światowej, równolegle z budowanymi okrętami trałowymi proj. 264 były one budowane jako okręty patrolowe dla morskich jednostek pogranicznych.

Również u nas budowane dla WOP okręty patrolowe projektów: 9, 902 i 912 już na etapie projektowania zostały dostosowane do roli jednostek ZOP.

Podczas budowy pierwszych jednostek patrolowych projektu 918 w PO CTO, a następnie BPKT Stoczni Północnej przystąpiono do prac nad wariantem kutra ZOP. Tak jak poprzednio, głównym projektantem zmodernizowanego wariantu 918M był mgr inż. Tadeusz Bylewski. Nowo projektowany wariant kutra miał się różnić od poprzednika opuszczaną stacją hydrolokacyjną oraz dwiema wyrzutniami torped przeznaczonych do zwalczania okrętów podwodnych.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 11-12/2017