Kuźnica 23 lipca 1944 roku. Pierwsze starcie 19. DPanc w Polsce latem 1944 roku
Robert Wróblewski
W dniu 17 lipca 1944 roku rozpoczął się drugi etap białostockiej operacji zaczepnej 2. Frontu Białoruskiego. Wojska sowieckie kontynuowały natarcie w ogólnym kierunku na Białystok. Podczas gdy 3. Armia atakowała frontalnie ze wschodu, 49. Armia otrzymała rozkaz obejścia miasta od północnego zachodu. Celem realizacji tego manewru oskrzydlającego utworzona została grupa szybka frontu. Kluczem do wyjścia w przestrzeń operacyjną było zajęcie małego miasteczka Kuźnica. Sowieckie plany pokrzyżowała właśnie przerzucona na front słaba grupa pancerna 19. DPanc.
Po krwawych walkach o przebicie się w ramach „Kotła Hubego” 1 maja 1944 roku 19. DPanc liczyła zaledwie 8406 żołnierzy i praktycznie nie posiadała sprzętu pancernego. W jej oddziałach bojowych znajdował się zaledwie jeden czołg Panzer III, cztery niszczyciele czołgów Marder, dwa transportery opancerzone, dwie armaty przeciwpancerne 75 mm, 14 dział polowych oraz niewielka ilość środków transportowych, toteż dowództwo niemieckie podjęło decyzję o wycofaniu jej z frontu wschodniego. 25 maja pierwsze oddziały dywizji zaczęły przybywać do Holandii celem odtworzenia przez wojska zapasowe. Dywizję rozlokowano w rejonie Bredy. W drugiej połowie czerwca dołączył do niej I.(SPW)/Pz.Gren.Rgt. 74, który od pół roku znajdował się poza dywizją. Batalion przeszkolony i wyposażony w transportery opancerzone wiosną tego roku walczył pod Brodami i Tarnopolem[i]. Po przekazaniu wozów bojowych innym jednostkom personel batalionu został przetransportowany do Holandii. Także I./Pz.Rgt. 27 majora Dietricha Willikensa znajdował się w rejonie Bordeaux, gdzie już wyposażony w 79 Panther przechodził szkolenie bojowe.
Rozpoczął się intensywny okres odbudowy i szkolenia. Uzupełnień dostarczyły Okręgi Wojskowe VI, IX i XI. Wielu rekrutów i ozdrowieńców dostarczył Pz.Gren.Ers.u.Ausb.Btl. 73 majora Hansa Schunortha z Salzwedel (OW XI). Młodzi oficerowie pochodzili z promocji 1 kwietnia 1944 roku (15. Fhj.Lehrg.). Dostarczano nowy sprzęt. W maju i czerwcu przydzielono 12 transporterów z miotaczami ognia Sd.Kfz. 251/16, po sześć wozów dla pancernych kompanii saperów (3./Pz.Pi.Btl. 19 i 10.(Pi)/Pz.Gren.Rgt. 74). W dniach 15–20 czerwca przydzielono 112 transporterów opancerzonych (24 sztuki wysłano do dywizji 30 czerwca, 30 sztuk 1 lipca, 58 sztuk 8 i 9 lipca). Większość transporterów przeznaczona była dla I./Pz.Gren.Rgt. 74 i innych pododdziałów Pz.Gren.Rgt. 74. Zgodnie z nowym etatem dywizji pancernej wzór 44 z 1 kwietnia 1944 roku, zmodyfikowanym 1 lipca, dywizja była odbudowywana w tak zwanej swobodnej strukturze organizacyjnej „Freie Gliederung”. Tzn. mogły wystąpić niewielkie odstępstwa od tradycyjnej struktury. Zgodnie z ustalonym etatem poszczególne pododdziały Pz.Gren.Rgt. 74 powinny posiadać: sztab i kompania sztabowa pułku – dziewięć transporterów, sztab I./Pz.Gren.Rgt. 74 – sześć transporterów, trzy kompanie grenadierów po 23 transportery, kompania wsparcia 17 transporterów, 10.(Pi)/Pz.Gren.Rgt. 74 – 14 transporterów, 9.(SiG)/Pz.Gren.Rgt. 74 – pięć transporterów i 6 dział samobieżnych sIG 33 Grille. Do pełnego etatu Pz.Gren.Rgt. 74 brakowało jeszcze 12 transporterów Sd.Kfz. 251/9 i 6 dział samobieżnych sIG 33 Grille. Pojazdy te zostały przydzielone 11 lipca i oczekiwały na transport. Już wcześniej, w dniu 28 czerwca, przydzielono cztery transportery dla I./Pz.Art.Rgt. 19. Rozpoczęto także wyposażanie dywizji w czołgi dla II./Pz.Rgt. 27. W dniu 18 czerwca przydzielono 40 czołgów Panzer IV, które w dniu 28 czerwca wysłano w dwóch transportach po 20 czołgów (Pz.K. 873 i 874). W pierwszych dniach lipca kompania sztabowa Pz.Rgt. 27 dostała 8 FlakPanzer IV (37 mm) Möbelwagen.
[i] 21 marca 1944 roku zginał dowódca batalionu major Viktor Cech.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 4/2021