Latające Smoki. Południowowietnamskie Siły Powietrzne

Szymon Tetera

W latach 1955–1975 w Republice Wietnamu przy dużym zaangażowaniu USA niemal od zera stworzono Południowowietnamskie Siły Powietrzne, które u szczytu potęgi zyskały miano czwartych co do wielkości wojsk lotniczych świata. Tytuł ten VNAF nosiło jednak sporo na wyrost i w godzinie próby nie było w stanie zapobiec upadowi Republiki Wietnamu pod ciosami komunistycznych wojsk z północy.

Pierwszą jednostką lotniczą sformowanych w 1950 r. pod francuskim nadzorem Sił Zbrojnych Republiki Wietnamu był przekazany przez Francuzów w sierpniu 1951 r. 312. Dywizjon Specjalnego Przeznaczenia. Stacjonująca w Nha Trang jednostka wcześniej zapewniała przewóz wietnamskich VIP-ów, a na jej wyposażeniu znajdowały się samoloty transportowe Douglas C-47 oraz trzy Beechcraft Model 18 i dwie awionetki Republic RC-3 Sea Bee. W następnym roku dywizjon przeniesiono na lotnisko Tan Son Nhut w Sajgonie. Obok niego w połowie roku do życia powołano Eskadrę Łącznikową, która dysponowała francuskimi lekkimi samolotami Morane-Saulnier MS.500 Criquet, będącymi kopią słynnego niemieckiego Fieselera Fi 156 Storch oraz pojedynczymi samolotami transportowymi C-47 i Junkers Ju 52.

25 czerwca 1951 r. na lotnisku Nha Trang utworzono Wietnamskie Centrum Przeszkolenia Lotniczego, które w roku następnym przekształcono w wojskową Akademię Lotniczą. Szkolenie odbywało się na samolotach MS.500 Criquet. Pierwszy rocznik pilotów (1951–1952) liczył 15 kadetów, z tego jeden zginął w trakcie szkolenia. Do 1955 r. szkołę lotnicza w Da Nang opuściło 75 kadetów, kolejnych 77 wyszkolonych zostało we Francji, a 50 we francuskim Maroko.

 W 1953 r. utworzono dwa dywizjony na samolotach MS.500 Criquet – 1. Dywizjon Obserwacyjny stacjonujący na lotnisku Tan Son Nhut (następnie przeniesiony kolejno do Hue i Da Nang) oraz 2. Dywizjon Obserwacyjny na lotnisku Nha Trang.

 Na bazie eskadry łącznikowej utworzono Bojowy Dywizjon Łącznikowy, który z początkiem 1954 r. wyposażony został w dwusilnikowe samoloty Dassault MD 315 Flamant, których nabyto 39 egzemplarzy, dysponując także wspomnianymi Beechcraftami oraz RC-3.

Po upadku w maju 1954 r. oblężonej przez komunistyczne formacje partyzanckie francuskiej twierdzy w Dien Bien Phu na mocy porozumienia zawartego 21 lipca 1954 r. w Genewie, terytorium Wietnamu zostało podzielone na leżącą na północ od 17. równoleżnika Demokratyczną Republikę Wietnamu oraz położoną na południe od niego Republikę Wietnamu. Po wyborach przewidzianych na rok następny oba państwa miały zostać połączone, te jednak nie odbyły się, ponieważ niewidzący możliwości przeprowadzenia na północy uczciwych wyborów i obawiający się przegranej prezydent Republiki Wietnamu przy wsparciu USA proklamował 26 października 1955 roku oddzielne państwo. Tymczasem komunistyczne władze DRW nie ukrywały chęci scalenia obu krajów, rzecz jasna pod własnym kierownictwem. W tym celu pod ich zwierzchnictwem na południu rozpoczęto organizację komunistycznej partyzantki.

Pierwsze lata VNAF

W celu przeciwdziałania inwigilacji z północy w Republice Wietnamu nastąpiła rozbudowa sił zbrojnych, w wyniku której 31 lipca 1955 r. oficjalnie powołano do życia będące ich samodzielnym rodzajem Południowowietnamskie Siły Powietrzne (KLVNCH – Không lực Việt Nam Cộng hòa; dalej używany będzie jednak skrót VNAF pochodzący od anglojęzycznej nazwy Viet Nam Air Force). W dniu powstania miały one na stanie 58 samolotów oraz 1347 żołnierzy. Tego samego dnia w Nha Trang utworzono 1. Dywizjon Transportowy wyposażony w samoloty C-47, których Francuzi przekazali w sumie 32 egzemplarze. W czerwcu 1956 r. utworzono 2. Dywizjon Transportowy, który wraz z bliźniaczą jednostką utworzył 1. Grupę Transportową. Tymczasem 312. Dywizjon Specjalnego Przeznaczenia przemianowano na 314. Dywizjon Specjalnego Przeznaczenia. W kwietnia 1956 r. powstał 1. Dywizjon Śmigłowcowy, który wkrótce otrzymał kilka używanych lekkich śmigłowców Bell H-13 Sioux, w 1958 roku zastąpione większymi Sikorsky H-19 Chickasaw.

Z kolei 1 czerwca 1956 r. na lotnisku Bien Hoa sformowano 1. Dywizjon Myśliwski, który otrzymał 28 przekazanych przez Francuzów samolotów Grumman F8F Bearcat, podczas gdy 21 kolejnych maszyn tego typu służyć miało za źródło części zamiennych.

Z początkiem 1956 r. ruszyły dostawy maszyn amerykańskich prowadzone w ramach programu pomocowego MDAP (Mutual Defense Assistance Program). Jako pierwsze dostarczono 60 lekkich samolotów Cessna O-1 Bird Dog, które zastąpiły wyeksploatowane MS.500. Obok nich w Akademii Lotniczej pojawiły się także samoloty North American T-6G Texan. Na mocy zawartego w maju 1956 r. porozumienia z USA w Wietnamie pojawili się też amerykańscy doradcy i instruktorzy, którzy zastąpili Francuzów, których pobyt w Republice Wietnamu zakończył się w czerwcu 1957 r. W latach 1955–1956 wietnamskie lotnictwo przeprowadziło swoje pierwsze akcje bojowe, skierowane przeciwko oddziałom rebeliantów związanych z sektami religijnymi.

W połowie 1957 r. w szeregach VNAF służyło już 29 pilotów samolotów myśliwskich, 108 samolotów transportowych, 74 samolotów obserwacyjnych oraz 8 śmigłowców.

Przybywają Skyraidery

Końcem lat pięćdziesiątych używane w 1. Dywizjonie Myśliwskim (DM) Bearcaty gwałtownie zaczęły okazywać zużycie. Prezydent Diem uważał, że powinny one zostać zastąpione maszynami odrzutowymi, lecz amerykańscy doradcy pomni doświadczeń wojny koreańskiej przekonali swoich sojuszników, że w warunkach zwalczania coraz bardziej aktywnej partyzantki bardziej przydatne będą samoloty szturmowe Douglas A-1 Skyraider o napędzie tłokowym. 24 września 1960 r. do Sajgonu przeleciało z lotniskowca eskortowego pierwszych sześć z ogółem 25 takich maszyn wersji AD-6, które miały zastąpić Grummany używane w 1. DM. Ich przyszli piloci zostali wcześniej przeszkoleni na te maszyny w USA. Do stycznia 1962 r. na Skyraiderach wykonano 251 lotów bojowych.

                Kolejnym samolotem bojowym VNAF stała się przeciwpartyzancka odmiana samolotu treningowego North American T-28 Trojan, w które to maszyny wyposażono utworzony w grudniu 1961 r. na lotnisku Da Nang 2. DM. Planowano także utworzenie dywizjonu bombowego na samolotach A-26 Invader, lecz z pomysłu wycofano się po problemach, których doświadczyła ze starymi maszynami przybyła końcem 1961 r. specjalna przeciwpartyzancka jednostka amerykańska zwana Farm Gate, która latała także na noszących południowietnamskie oznaczenia samolotach T-28, C-47 i śmigłowcach U-10. W lipcu 1963 r. Farm Gate przemianowana na 1. Air Commando Squadron, a w składzie jego załóg w roli obserwatorów często latali piloci VNAF.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo Nr Specjalny 17