Latarniowiec w Gdańsku
Krzysztof Kubiak
Jedną z atrakcji tegorocznego Baltic Sail było zawinięcie do Gdańska niemieckiego statku latarniowego Elbe 1.
Jego właściwa nazwa to Bürgermeister O’Swald II, bowiem Elbe 1 to nazwa pozycji, na której statek był wystawiony. Aby wyjaśnić rolę jaką odgrywał on w niemieckim systemie bezpieczeństwa żeglugi, przypomnieć trzeba, że statek nazywany najpierw „sygnałowym”, a potem latarniowcem wystawiano na podejściach do ujścia Łaby od 1816 roku (w latach 1816-1939 na pozycji 54°0′00″ N, 8°16′00″ E, a po 1945 roku na pozycji 54° 0′ 0″ N, 8° 10′ 40″ E). W okresie tym służbę pełniło 15 latarniowców załogowych (Bürgermeister O’Swald II był ostatnim z nich) i jeden bezzałogowy (USF II), który w 1999 roku zastąpiony został pławą świetlną.
Elbe 1 powstał jako jeden z planowanych trzech nowych statków latarniowych. Stocznia Meyer Werft z Papenburgu (na rzece Ems, 36 km od jej ujścia do zatoki Dollart) uzyskała kontrakt na ich budowę w 1939 roku. Po wybuchu wojny, w związku z przestawieniem stoczni na produkcję wojskową, budowę dwóch kolejnych jednostek anulowano, a prace na pierwszym uległy znacznemu spowolnieniu. Mimo tego, w roku 1942 roku większość robót (z wyjątkiem wyposażenia wnętrz) zakończono. Kiedy w 1945 roku do Pepenburga podchodziły wojska alianckie, pracownicy stoczni zatopili jednostkę, by uchronić ją od uszkodzenia bombami lotniczymi, bądź ogniem artylerii. Przeprowadzono to, wcześniej zakonserwowawszy mechanizmy, co umożliwiło podniesienie jednostki już latem tego samego roku. W warunkach powojennego deficytu materiałów – remontu nie przeprowadzono, aż do roku 1948. Wtedy to latarniowiec wystawiono na pozycji. Wbrew pozorom nie była to służba bezpieczna. Jednostka przetrwała ponad 50 rozmaitych kolizji i „obcierek”, z których najgroźniejsze, omal nie zakończone zatopieniem, było jej staranowanie przez argentyński statek Rio Carcarano (bud. Brodogradiliste 3 Maj w Rijece, pojemność 8482 jednostki, 157,3 × 20,1 × 8,2 m, statek zatopiony został 23 maja 1982 roku na Falkandach przez brytyjskie śmigłowce). Remont kosztował wówczas 1,6 mln marek (czyli około 820 000 obecnych euro). Obecnie statek jest własnością miasta Cuxhaven, które zaadaptowało go na muzeum. Operatorem jest stowarzyszenie Feuerschiff-Verein ELBE 1. Jest on nadal zdatny do żeglugi (nadzór klasyfikacyjny sprawuje Germanischer Lloyd), dlatego często uczestniczy w rozmaitych imprezach organizowanych nad Morzem Północnym i Bałtykiem. Istnieje również możliwość czarterowania jednostki na śluby i inne uroczystości.
Budowa – stocznia Jos. L. Meyer w Papenburg, numer budowy S 436, zamówienie 13 lutego 1939 roku, położenie stępki 4 września 1941 roku, wodowanie 2 czerwca 1943 roku, przekazanie odbiorcy 15 grudnia 1948 roku, zdjęcie z pozycji 22 kwietnia 1988 roku, przekazanie miastu Cuxhaven z przeznaczeniem na jednostkę muzealną 3 czerwca 1990 roku.
Kadłub stalowy, nitowany, długość całkowita (z bukszprytem) – 61,5 m, długość na konstrukcyjnej linii wodnej – 49,0 m, szerokość – 9,55 m, wysokość boczna kadłuba – 6,05 m, zanurzenie – 4,72 m, pojemność – 641 jednostek, silnik wysokoprężny o mocy 500 KM (od 1970 roku – MAN/MTU o mocy 650 KM), prędkość – 10 węzłów, laterna umieszczona 15 m nad poziomem wody, lampa elektryczna o mocy 2000 Wat w soczewce cylindrycznej firmy Wilhelm Weule z Goslar, charakterystyka światła – izofazowe, okres 10 sekund (światło 5 sekund, przerwa 5 sekund), zasięg nominalny światła – 17 mil morskich, buczek mgłowy o charakterystyce dźwięku krótki-krótki-długi-krótki-krótki (.._..), załoga – 27 osób w roku 1948, 15 w roku 1988.
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO nr specjalny 4/2016