Litewskie Schengenkoptery

Stefan Degraef, Edwin Borremans

Litwa, dzisiaj entuzjastyczny i prężnie rozwijający się członek NATO i Unii Europejskiej (UE), od okupacji przez ZSRR w 1940 r. aż do odzyskania niepodległości w 1991 r. była oficjalnie częścią Związku Radzieckiego. Jako jedna z republik Związku Radzieckiego Litwa wraz sąsiadującymi z nią państwami bałtyckimi, Łotwą i Estonią, miała dla Związku Radzieckiego ogromne znaczenie ekonomiczne i wojskowe. Jej lokalizacja nad brzegiem Morza Bałtyckiego i obecność najważniejszych (wojskowych) stoczni okrętowych i instalacji wojskowych, szybko sprawiły, że komunistyczna Moskwa nałożyła na nią ścisły, centralny (wojskowy) nadzór.

 W czasie II wojny światowej i tuż po niej oraz w trakcie narastania Zimnej Wojny postępował napływ sowieckich wojskowych, komunistycznych przedstawicieli i pracowników do Litwy. Nie był on ukierunkowany wyłącznie na przejęcie przez „obcych” Sowietów władzy absolutnej, lecz także na stopniowe wyeliminowanie litewskiej tożsamości i podstawowych wartości tutejszych mieszkańców.

W dobie ery Zimnej Wojny całkowicie otoczone przez terytorium radzieckie oraz państw Układu Warszawskiego, graniczące z komunistyczną Polską i Białoruską Republiką Radziecką litewskie państwo nie miało żadnych perspektyw na suwerenność. Jednocześnie nie istniało już zagrożenie ze strony położonego na granicy Polski i Litwy Konigsbergu. Po jego zajęciu przez wojska radzieckie w okresie II wojny światowej ta była niemiecka enklawa szybko została przemianowana na Kaliningrad. Ze względu na jej wojskowe znaczenie (baza radzieckiej Floty Bałtyckiej) oraz lokalizację, którą uważano za lepszą niż położenie Litwy, po dokonaniu przymusowego wysiedlenia dawnej ludności niemieckojęzycznej enklawa szybko została „skolonizowana” przez Sowietów.

Jak to zwykle bywa w komunistycznych lub centralnie planowanych strukturach politycznych, zupełny brak wolności i perspektyw finansowych wywołały w całym Związku Radzieckim korupcję i stworzenie równoległego systemu ekonomicznego, który z dnia na dzień nasilał nieefektywność sprawowanej nad gospodarką kontroli oraz (od 1991 roku) wzmagał przestępczość zorganizowaną.

Niestety powyższe „radzieckie bolączki” nie ominęły również Litwy. Koniec Zimnej Wojny i rozpad ZSRR szybko skłoniły Litwę oraz jej bałtyckich sąsiadów do wykorzystania ogólnego chaosu i zamętu politycznego w Moskwie w celu odzyskania i ponownego ogłoszenia niepodległości.

Będąc wreszcie suwerennym krajem, Litwa odziedziczyła postradziecki i całkowicie przestarzały system ekonomiczny oraz infrastrukturę, potrzebowała więc restrukturyzacji i nowych pomysłów. Obecnie dwadzieścia lat potężnych (wspieranych przez UE)  inwestycji pozwoliło Litwie ukształtować demokrację w typie zachodnim oraz podwyższyć ogólny poziom życia. 21 grudnia 2007 roku Litwa (i jej bałtyccy sąsiedzi) dołączyła do układu z Schengen umożliwiającego swobodny transgraniczny przepływ osób i towarów wewnątrz Unii. Była to idealna okazja dla zorganizowanych grup przestępczych z sąsiednich krajów, spoza strefy Schengen (Białorusi i rosyjskiej enklawy w Kaliningradzie), do zalania Unii towarami z przemytu i podróbkami. Zdecydowano się więc na utworzenie litewskiej Państwowej Straż Granicznej (State Border Guard Service, SBGS) wraz z podlegającą jej jednostką lotniczą wyposażoną w śmigłowce.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 11/2015