Lotnictwo Czarnogóry – najmłodszego członka NATO

Sven van Roij

Republika Czarnogóry niepodległość ogłosiła w czerwcu 2006 roku w wyniku ogólnokrajowego referendum, podczas którego większość, choć nieznaczna, ludności opowiedziała się za oderwaniem się od Serbii. W kolejnych latach kurs polityczny kraju zmienił się radykalnie ze wschodniego na prozachodni. Choć 15 lat temu, podczas operacji Allied Force, tereny stanowiące obecnie terytorium młodego państwa były bombardowane przez samoloty państw Paktu Północnoatlantyckiego (NATO), w czerwcu 2017 roku Czarnogóra przystąpiła do Sojuszu jako 29. państwo.

Historia i organizacja

Baza lotnicza Golubovci znajduje się w dolinie Zeta, 18 km na południe od stolicy Czarnogóry, Podgoricy. Jest to jedyna baza lotnicza tego małego kraju, będącego wcześniej częścią Federalnej Republiki Jugosławii. W cywilno-wojskowym porcie lotniczym stacjonują wszystkie statki powietrzne Wojsk Lotniczych Czarnogóry (Vazduhoplovstvo Vojske Crne Gore – VVCG). Organizacyjnie lotnictwo składa się ze sztabu, plutonu nadzoru przestrzeni powietrznej, kompanii wsparcia lotniczego, plutonu obrony powietrznej i eskadry śmigłowców. Wojskowa część lotniska o powierzchni około 75 hektarów jest miejscem pracy dla całego 225-osobowego personelu sił powietrznych. Zastępca Dowódcy Sił Powietrznych – a od końca 2017 r. pełniący obowiązki Dowódcy Sił Powietrznych – ppłk Nenad Pavlovic powiedział: Ponieważ struktura wojsk Czarnogóry jest bardzo skromna, większość personelu ma szeroki zakres zadań. Pomimo niewielkich rozmiarów nasze lotnictwo ma bogatą historię i tradycję. Pierwszy lot w Czarnogórze odbył się w 1913 roku, a więc niecałe dziesięć lat po pierwszym locie braci Wright. W latach 70. i 80. w naszych bazach odbywali szkolenie zarówno studenci Jugosłowiańskiej Akademii Sił Powietrznych, jak i piloci zagraniczni, osiągając przy tym bardzo wysokie noty. W latach 90. w bazie Golubovci mieściła się największa na Bałkanach jednostka lotnicza. Była nią 172. Brygada Lotnictwa, która składała się z siedmiu eskadr oraz zespołu akrobacyjnego.

Vazduhoplovstvo Vojske Crne Gore

W następnych latach nastąpiło wiele zmian. W szczytowym momencie całkowita liczba godzin spędzanych w powietrzu przez pilotów sięgała 15 tys. Rocznie, obecnie roczny nalot spadł do 1/6 tej wartości, a całe siły powietrzne posiadają 29 pilotów. Akademia Wojsk Lotniczych nie zapewnia już podstawowego szkolenia w pilotażu. Z uwagi na fakt, że każdego roku potrzebnych było tylko kilku nowych pilotów, utrzymanie eskadry szkoleniowej okazało się zbyt drogie. Dlatego też czarnogórscy piloci szkolenie lotnicze kończą w ośrodkach zagranicznych, w Grecji lub Macedonii. W Czarnogórze następuje dopiero przeszkolenie pilotów na docelowy typ statku powietrznego oraz nadanie im uprawień. W ramach trwającego 33 tygodnie przeszkolenia na śmigłowiec Gazelle podczas 285 lotów kursanci spędzają w powietrzu 95 godzin.

Flota Vazduhoplovstvo Vojske Crne Gore w ciągu lat również zmniejszyła się dramatycznie. Po ostatniej reorganizacji zrezygnowano z użytkowania samolotów, pozostawiając tylko jedną eskadrę śmigłowcową wyposażoną w maszyny typu Gazelle różnych wersji. Większość tych śmigłowców została zbudowana na licencji przez jugosłowiańskie zakłady lotnicze SOKO Mostar. Po rozpadzie Jugosławii śmigłowce zostały podzielone między nowe państwa. Obecnie ten typ maszyn nadal jest użytkowany w Siłach Zbrojnych Bośni i Hercegowiny (Oružane Snage Bosne i Hercegovine), Serbskich Siłach Powietrznych i Obrony Przeciwlotniczej (Ratno Vazduhoplovstvo i Protivvazduhoplovna Odbrana) oraz czarnogórskich Wojskach Lotniczych (Vazduhoplovstvo Vojske Crne Gore).

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 4/2018