Lotnictwo Klonowego Liścia cz. I

Mateusz Rańkowski

Kanadyjskie lotnictwo wojskowe może pochwalić się zarówno długą historią, jak i aktualnym zaangażowaniem w szereg operacji na całym świecie. Royal Canadian Air Force (RCAF) są nieustannie modernizowane, jednak wiele kluczowych programów wymiany sprzętu ma już wieloletnie opóźnienia.

Kanadyjskie siły powietrzne (Canadian Air Force, CAF) sformowano w 1920 r. na bazie dwóch dywizjonów kanadyjskich istniejących w składzie lotnictwa brytyjskiego podczas I wojny światowej. Za formalną datę rozpoczęcia ich funkcjonowania przyjęto jednak 1 kwietnia 1924 r., kiedy to w nazwie pojawiło się określenie „królewskie”.

W 1968 r. Kanadyjczycy połączyli siły powietrzne, wojska lądowe oraz marynarkę wojenną, tworząc jednolite Siły Kanadyjskie (Canadian Forces). W tym samym czasie powstało kilka odrębnych dowództw funkcjonalnych: obrony powietrznej (Air Defence Command, ADC), transportu (Air Transport Command, ATC), mobilności (Mobile Command), morskie (Maritime Command) i szkolne (Training Command, TC).

W ramach kolejnej restrukturyzacji rozformowano ADC, ATC i TC, a podległe im jednostki podporządkowano nowej strukturze – Dowództwu Lotnictwa (Air Command, AIRCOM). Z kolei 16 sierpnia 2011 r. kanadyjski rząd ogłosił powrócenie lotnictwu wojskowemu historycznej nazwy: Królewskie Kanadyjskie Siły Powietrzne (ang.: Royal Canadian Air Force, RCAF; franc.: Aviation royale canadienne, ARC). Wtedy też Dowództwo Morskie (Maritime Command) znowu stało się Królewską Kanadyjską Marynarką Wojenną (Royal Canadian Navy), a Dowództwo Wojsk Lądowych (Land Forces Command) – Armią Kanadyjską (Canadian Army). Pod względem liczby statków powietrznych RCAF jest szóstą strukturą na półkuli zachodniej. Większe od niej są cztery lotnictwa Stanów Zjednoczonych (siły powietrzne, lotnictwa marynarki wojennej, armii i piechoty morskiej) oraz Brazylijskie Siły Powietrzne.

Zwarta struktura
Obecnie RCAF liczą 14,5 tys. wojskowych w służbie czynnej, 2,6 tys. tzw. pierwszej rezerwy oraz 2,5 tys. pracowników wojska. Siedziba ich dowódcy znajduje się w Kwaterze Narodowej Obrony (National Defence Headquarters) w stolicy kraju, Ottawie, w prowincji Ontario. Znajduje się tam również Sztab Lotnictwa (Air Staff) oraz Lotnicza Eskadra Rezerwowa Sztabu Lotnictwa (Air Staff Air Reserve Flight). Jest to strategiczny poziom dowodzenia. Niższy szczebel stanowią
dowództwa dwóch dywizji lotniczych, którym podlega 14 skrzydeł rozmieszczonych na całym terytorium kraju, od Gander w Nowej Funlandii po Comox w Kolumbii Brytyjskiej. W skrzydle są dywizjony operacyjne i wsparcia, najczęściej stacjonujące w jednej bazie wojskowej (Canadian Forces Base, CFB). Zarówno wielkość, jak i struktura skrzydeł są bardzo zróżnicowane – w jednostce tego typu służy od kilkuset do kilku tysięcy żołnierzy. Dużą strukturą jest również Centrum Szkoleniowe Sił Powietrznych (Air Force Training Centre, AFTC), które skupia instytucje zajmujące się szkoleniem personelu RCAF.

Podobnie jak wiele innych państw członkowskich NATO, Kanada po zakończeniu zimnej wojny znacząco zmniejszyła potencjał bojowy swych sił powietrznych: wśród obecnie istniejących 36 dywizjonów lotniczych RCAF zaledwie cztery to jednostki myśliwców naddźwiękowych.

Największą strukturą operacyjną jest 1. Kanadyjska Dywizja Lotnicza (Canadian Air Division, CAD), która powstała 31 lipca 1997 r., a podlega jej aż dwanaście skrzydeł lotniczych. Jej dowództwo znajduje się w Winnipeg, w prowincji Manitoba. Tam też ulokowana jest kwatera główna kanadyjskiego regionu Dowództwa Obrony Przestrzeni Powietrznej Ameryki Północnej (North American Aerospace Defense Command, NORAD). Jej dowódca nosi kilka tzw. kapeluszy, odpowiada bowiem za dowodzenie i bieżące funkcjonowanie jednostek operacyjnych RCAF na obszarze Kanady, ale również poza jej granicami. Do niego też należy wydzielanie sił dla Kanadyjskiego Dowództwa Operacji Połączonych (Canadian Joint Operations Command, CJOC), a jednocześnie jest dowódcą komponentu lotniczego CJOC i regionu NORAD.

Dowództwu dywizji podlega Centrum Połączonych Operacji Powietrznych (Combined Air Operations Centre, CAOC) oraz Dywizjon Wsparcia Technicznego Powietrznego i Telekomunikacyjnego (Aerospace and Telecommunications Engineering Support Squadron, ATESS) w CFB Trentom, w prowincji Ontario. Jednostka ta świadczy specjalistyczne usługi lotnicze i telekomunikacyjne, szkoleniowe, remontowe i produkcyjne. Personel dywizjonu montuje m.in. urządzenia lotniskowe na terenie baz lotniczych, przygotowuje oprogramowania oraz udziela specjalistycznych porad. Do zadań ATESS należy magazynowanie samolotów wycofywanych ze służby w RCAF. Ponadto jego personel konsultuje wnioski dotyczące lokalizacji nowych
turbin wiatrowych, które mogłyby zakłócać pracę lotniskowych systemów nawigacyjnych. W przypadku radarów obrony powietrznej dystans pomiędzy nimi, który wymaga konsultacji inwestora z resortem obrony, wynosi 100 km. Podobny wymóg dotyczy 100-kilometrowego pasa przy granicy ze Stanami Zjednoczonymi. Dla radarów obserwacji dookolnej kontrolujących ruch lotniczy jest to dystans 80 km, w przypadku zaś radaru wtórnego – tylko 16 km. Pod dowództwo dywizji podporządkowane są jeszcze eskadra rezerwy (1. Canadian Air Division Air Reserve Flight) oraz Orkiestra Dowództwa Lotnictwa.

2. Kanadyjska Dywizja Lotnicza utworzona została w czerwcu 2009 r. w celu skupienia struktur związanych ze szkoleniem. Dywizji podlegają dwa skrzydła i centrum szkolenia, a jej kwatera główna (podobnie jak w przypadku 1. CAD) znajduje się Winnipeg.

Pełna wersja artykułu w magazynie  Lotnictwo 9/2015