Lotnictwo morskie Wielkiej Brytanii

Leszek A. Wieliczko

Brytyjskie lotnictwo morskie ma długą i niezwykle bogatą historię. Powstało jeszcze przed pierwszą wojną światową. Okresy największego rozwoju przypadły na obie wojny światowe i pierwszą połowę lat 60. W latach 80. zostało mocno zredukowane, a w 2010 roku pozbawione samolotów bojowych. Od kilku lat FAA odzyskuje dawną świetność, dzięki budowie dwóch dużych lotniskowców HMS Queen Elizabeth i HMS Prince of Wales, wymianie starych typów śmigłowców na nowoczesne Merliny i Wildcaty oraz zakupowi wielozadaniowych samolotów bojowych piątej generacji F-35B Lightning II.

Brytyjska Królewska Marynarka Wojenna (Royal Navy, RN) przez kilka wieków była gwarantem suwerenności Zjednoczonego Królestwa oraz głównym narzędziem polityki zagranicznej i ochrony interesów narodowych. Zarówno w czasach pokoju, jak i podczas konfliktów zbrojnych RN była i wciąż jest kluczowym elementem utrzymania brytyjskiej suwerenności, dobrobytu i sukcesu. Obecnie rola RN definiowana jest następująco: zapobieganie konfliktom na poziomie regionalnym i globalnym; zapewnienie bezpieczeństwa na morzu w celu utrzymania stabilności międzynarodowego handlu morskiego; partnerstwo międzynarodowe w celu zacieśnienia relacji z sojusznikami (m.in. w ramach NATO); utrzymanie gotowości do walki w celu ochrony interesów Wielkiej Brytanii na całym świecie; ochrona gospodarki poprzez strzeżenie ważnych szlaków handlowych w celu zagwarantowania dobrobytu gospodarczego Wielkiej Brytanii i jej sojuszników; udzielanie pomocy humanitarnej w celu zapewnienia szybkiej i skutecznej reakcji na globalne katastrofy.

W skład Royal Navy wchodzi pięć formacji operacyjnych: Flota Nawodna (Surface Fleet), Służba Podwodna (Submarine Service), Lotnictwo Morskie (Fleet Air Arm, FAA), Piechota Morska (Royal Marines, RM) i Flota Pomocnicza (Royal Fleet Auxiliary, RFA). Fleet Air Arm odpowiada za szeroko pojęte wsparcie lotnicze sił morskich w celu skutecznej realizacji prowadzonych przez nie operacji na morzu i lądzie (bojowych, patrolowych, desantowych, antyterrorystycznych, antypirackich, ochronnych, humanitarnych). Jest ważnym elementem rozpoznania, projekcji siły i wsparcia logistycznego. Do jego zadań należą: zwalczanie okrętów podwodnych i nawodnych, wsparcie ogniowe na polu walki, przewóz żołnierzy i ładunków, zwiad, obserwacja i rozpoznanie, poszukiwanie i ratownictwo. Za kilka lat do tej listy dojdą również działania powietrze–powietrze i powietrze–ziemia/woda. Do realizacji tych zadań FAA ma około 5000 osób personelu i ponad 120 samolotów, śmigłowców i bezzałogowych statków powietrznych (BSP).

Struktura organizacyjna

Tytularnym najwyższym zwierzchnikiem Royal Navy – lordem wysokim admirałem (Lord High Admiral) – jest od 2011 roku diuk Edynburga (wcześniej był nim brytyjski monarcha). Cywilny nadzór administracyjny nad siłami zbrojnymi sprawuje Ministerstwo Obrony (Ministry of Defence, MOD). Zwierzchnikiem wojskowym RN jest szef Sztabu Morskiego (Chief of the Naval Staff) w randze admirała (Adm), noszący tytuł pierwszego lorda morskiego (First Sea Lord). Jest on członkiem Rady Obrony (Defence Council) działającej w MOD i przewodniczącym Biura Morskiego (Navy Board) podległego Radzie Admiralicji (Admiralty Board). Wszystkie wymienione organy urzędują w siedzibie MOD w Londynie i podlegają sekretarzowi stanu ds. obrony (czyli ministrowi obrony).

Szefowi Sztabu Morskiego podlega dowódca floty (Fleet Commander) w stopniu admirała floty (VAdm). Jego zadaniem jest zarządzanie zasobami i personelem RN oraz organizowanie i nadzorowanie procesu szkolenia. Wspiera go Dowództwo Floty (Navy Command) z kwaterą na wyspie Whale w Portsmouth w hrabstwie Hampshire. Pracami Navy Command HQ (nazywanej HMS Excellent) kieruje zastępca szefa Sztabu Morskiego (Deputy Chief of Naval Staff), tradycyjnie pełniący funkcję szefa personelu i szkolenia (Chief of Naval Personnel & Training) i tytułowany drugim lordem morskim (Second Sea Lord). Bezpośrednie kierowanie i dowodzenie siłami morskimi w imieniu dowódcy floty realizuje dowódca operacyjny (Commander Operations, COMOPS) w stopniu wiceadmirała (RAdm), który rezyduje w Kwaterze Głównej Brytyjskich Sił Zbrojnych (Northwood Headquarters) w Eastbury w hrabstwie Hertfordshire.

Drugiemu lordowi morskiemu podlegają dowódcy poszczególnych formacji RN, będący członkami Dowództwa Floty. Dowódca FAA (Rear Admiral Fleet Air Arm) pełni zarazem funkcję asystenta szefa Sztabu Morskiego ds. lotnictwa i lotniskowców (Assistant Chief of the Naval Staff [Aviation and Carrier Strike], ACNS[AC]). Od lutego 2019 roku dowódcą FAA jest wiceadmirał (RAdm) Martin J. Connell.

Podstawową jednostką organizacyjną FAA, samodzielną pod względem administracyjnym i taktycznym, jest eskadra lotnictwa morskiego (Naval Air Squadron, NAS). W zależności od przeznaczenia eskadra ma od kilku do ponad 20 statków powietrznych. Obecnie FAA ma 16 eskadr lotniczych i dwie naziemne eskadry wsparcia, które na co dzień stacjonują w dwóch bazach lotnictwa morskiego (Royal Naval Air Stations, RNAS), dwóch bazach RAF, ośrodku doświadczalnym MOD w Boscombe Down i bazie RN w Portsmouth.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1/2020