Lotnictwo pokładowe US Navy
Leszek A. Wieliczko
Za datę narodzin lotnictwa Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych uznaje się oficjalnie 8 maja 1911 r. Tego dnia US Navy przygotowała kontrakt dla firmy Curtiss Aeroplane Company na budowę dwóch samolotów specjalnie przystosowanych do jej potrzeb. Jednak już wcześniej cywilny pilot Eugene Ely dokonał pierwszego w dziejach startu samolotem z pokładu okrętu, a później pierwszego lądowania na pokładzie. Minęło wszakże jeszcze kilka lat, zanim samoloty znalazły stałe miejsce na pokładach okrętów, a lotnictwo stało się integralną częścią floty. Dziś samoloty stacjonujące na pokładzie jednego lotniskowca US Navy mają większy potencjał bojowy niż siły powietrzne niejednego kraju.
Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych (United States Navy, USN) jest jednym z pięciu rodzajów amerykańskich sił zbrojnych obok Wojsk Lądowych (US Army), Sił Powietrznych (US Air Force), Korpusu Piechoty Morskiej (US Marine Corps, USMC) i Straży Wybrzeża (US Coast Guard, USCG). Administracyjnie podlega Departamentowi Marynarki Wojennej (Department of the Navy, DoN), który z kolei jest częścią Departamentu Obrony (Department of Defense, DoD). Obecnie (stan na czerwiec 2018 r.) US Navy ma ponad 325 tys. osób personelu wojskowego, 210 tys. osób personelu cywilnego i 97 tys. rezerwistów, 284 okręty gotowe do akcji oraz około 2800 samolotów, śmigłowców i bezzałogowych statków powietrznych (BSP), a wraz z lotnictwem USMC – około 4150.
Integralną częścią US Navy są Morskie Siły Powietrzne (Naval Air Forces). Ich zadaniem jest prowadzenie samodzielnych, wspólnych i sojuszniczych operacji lotniczych nad morzem i lądem w zakresie powietrze-powietrze i powietrze-ziemia/woda, w tym: wywalczenie i utrzymanie przewagi powietrznej; ochrona powietrzna zespołów floty, portów, baz i instalacji na lądzie; wsparcie z powietrza pododdziałów wojsk lądowych i marines; atakowanie celów naziemnych; poszukiwanie, wykrywanie i zwalczanie okrętów podwodnych i nawodnych; wykrywanie i niszczenie min morskich; zwiad, obserwacja i rozpoznanie; walka elektroniczna; transport ludzi i ładunków; ewakuacja medyczna; poszukiwanie i ratownictwo. Najważniejszym elementem operacyjnym Morskich Sił Powietrznych jest lotnictwo zaokrętowane na pokładach lotniskowców (carrier aviation).
Struktura organizacyjna
Pod względem administracyjnym, a w pewnych przypadkach także operacyjnym, zwierzchnikiem lotnictwa US Navy jest Dowódca Morskich Sił Powietrznych (Commander, Naval Air Forces, COMNAVAIRFOR lub CNAF). Nazywany popularnie Air Boss, CNAF odpowiada za osiągnięcie i utrzymanie gotowości operacyjnej wszystkich jednostek, służb i baz lotniczych, szkolenie personelu oraz wyposażenie i zaopatrzenie. Pełni zarazem funkcję Dowódcy Morskich Sił Powietrznych Floty Pacyfiku (Commander, Naval Air Force, US Pacific Fleet, COMNAVAIRPAC lub CNAP). Kwatera CNAF/CNAP znajduje się w NAS North Island koło San Diego w Kalifornii. Od 11 stycznia 2018 r. Dowódcą Morskich Sił Powietrznych jest VADM DeWolfe H. „Bullet” Miller III. Dowódcą Morskich Sił Powietrznych Floty Atlantyku (Commander, Naval Air Force, US Atlantic Fleet, COMNAVAIRLANT lub CNAL) jest od 2017 r. RADM Roy J. Kelley. Kwatera CNAL znajduje się w NSA (Naval Support Activity) Hampton Roads w Norfolk w Wirginii.
Podstawową, samodzielną pod względem administracyjnym i taktycznym jednostką lotniczą US Navy jest dywizjon (squadron). W zależności od przeznaczenia dywizjon ma od kilku do kilkunastu samolotów, śmigłowców lub BSP. Jego dowódcą jest oficer w stopniu komandora porucznika (Commander). Pod względem administracyjnym wszystkie dywizjony wchodzą w skład skrzydeł grupujących jednostki o takim samym przeznaczeniu. Dla przykładu: dywizjony samolotów bojowych F/A-18C/E/F wchodzą w skład jednego z dwóch Skrzydeł Myśliwsko-Uderzeniowych (Strike Fighter Wing Atlantic i Pacific), a dywizjony samolotów wczesnego ostrzegania E-2C/D – w skład jednego, wspólnego dla obu flot Skrzydła Powietrznego Dowodzenia i Kierowania oraz Logistyki (Airborne Command & Control and Logistics Wing, ACCLOGWING). Pod względem operacyjnym dywizjony zaokrętowane na lotniskowcach wchodzą w skład pokładowych skrzydeł lotniczych, które na czas tur operacyjnych przydzielane są do poszczególnych lotniskowców. Okręty tej klasy są głównym elementem projekcji siły US Navy.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 10-11/2018