Lotnictwo wojskowe Bośni i Hercegowiny
Leszek A. Wieliczko
Bośnia i Hercegowina to kolejny kraj powstały w wyniku rozpadu Jugosławii w latach 90. Postępująca normalizacja stosunków wewnętrznych sprawiła, że dziesięć lat po zakończeniu krwawej wojny domowej utworzono zjednoczone federalne Siły Zbrojne BiH. Ich integralną częścią jest lotnictwo wojskowe, które dysponuje wyłącznie śmigłowcami produkcji jugosłowiańskiej, rosyjskiej i amerykańskiej. Większość z nich to stare konstrukcje, mające za sobą ponad 40 lat eksploatacji. Skromne środki finansowe nie pozwoliły jak dotąd dokonać generacyjnej wymiany sprzętu.
Bośnia i Hercegowina (bośn./chorw./serb. Bosna i Hercegovina; w skrócie BiH) to kraj leżący w Europie Południowej na Półwyspie Bałkańskim. Od północy, zachodu i południa graniczy z Chorwacją, od południowego wschodu z Czarnogórą, a od wschodu z Serbią. Na niewielkim odcinku ma dostęp do Morza Adriatyckiego. Jest to republika federacyjna złożona z Federacji Bośni i Hercegowiny (Federacija Bosne i Hercegovine), Republiki Serbskiej (Republika Srpska) i niewielkiego Dystryktu Brczko (Brčko Distrikt). BiH jest oficjalnym kandydatem do członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim i w sferze obrony i bezpieczeństwa blisko współpracuje z NATO, przede wszystkim ze Stanami Zjednoczonymi.
Siły Zbrojne Bośni i Hercegowiny (Oružane snage Bosne i Hercegovine, OS BiH; ang. Armed Forces of Bosnia and Herzegovina, AF BiH) mają zawodowy charakter i zunifikowaną strukturę. Ich misją jest zapewnienie suwerenności, integralności terytorialnej, niezależności politycznej i międzynarodowej podmiotowości BiH, wspieranie celów polityki zagranicznej, wypełnianie zobowiązań międzynarodowych i ochrona obywateli. Główne zadania to zapewnienie obrony militarnej kraju oraz jego obywateli w przypadku ataku; udział w operacjach bezpieczeństwa zbiorowego, wspierania pokoju i samoobrony, w tym w walce z terroryzmem; pomoc władzom cywilnym w reagowaniu na klęski żywiołowe, katastrofy i sytuacje nadzwyczajne; prowadzenie rozminowywania terytorium kraju; wypełnianie zobowiązań międzynarodowych przyjętych przez władze państwa. Zgodnie z postanowieniem Prezydencji BiH stan liczebny ustalono na 16 tys. osób, w tym 10 tys. żołnierzy w służbie czynnej, tysiąc cywilnych pracowników i 5 tys. rezerwistów.
Integralną częścią OS BiH jest Brygada Sił Powietrznych i Obrony Przeciwlotniczej (Brigada zračnih snaga i protivzračne odbrane, brZSiPZO). Jej misją jest zapewnienie ochrony suwerenności i integralności terytorialnej kraju, wsparcie powietrzne jednostek naziemnych oraz władz cywilnych w przypadku klęsk żywiołowych i innych potrzeb społecznych. Do zadań szczegółowych należą: ochrona suwerenności przestrzeni powietrznej kraju, wsparcie powietrzne jednostek OS BiH, rozpoznanie, poszukiwanie i ratownictwo (Search and Rescue, SAR), ewakuacja chorych (Medical Evacuation, MEDEVAC) i poszkodowanych (Casualty Evacuation, CASEVAC), przewóz osób i ładunków, zwalczanie pożarów i ewakuacja ludności.
Brygada dysponuje obecnie wyłącznie śmigłowcami. Ponieważ BiH nie ma samolotów bojowych zdolnych do obrony przestrzeni powietrznej kraju, więc od 2010 roku wraz z Albanią, Chorwacją, Czarnogórą i Macedonią uczestniczyła w inicjatywie Balkan Regional Approach to Air Defence pod patronatem NATO, której celem było zapewnienie zdolności do dozoru i obrony przestrzeni powietrznej. Po przystąpieniu do Sojuszu przestrzeń powietrzna BiH zostanie zapewne objęta ochroną przez któryś z sąsiednich krajów NATO dysponujących odpowiednim potencjałem.
W ostatnich dwóch dekadach łącznie 1650 żołnierzy OS BiH uczestniczyło w misjach międzynarodowych pod egidą ONZ, Unii Europejskiej i NATO, m.in. w Etiopii, Erytrei, Iraku i Afganistanie. W przypadku tego ostatniego kraju brali udział w Międzynarodowych Siłach Wsparcia Bezpieczeństwa (International Security Assistance Force, ISAF) i w natowskiej misji „Resolute Support”. Obecnie uczestniczą w misjach pokojowych i stabilizacyjnych ONZ w Demokratycznej Republice Konga (Mission de l'Organisation des Nations Unies en République Démocratique du Congo, MONUSCO) i Mali (Mission multidimensionnelle intégrée des Nations Unies pour la stabilisation au Mali, MINUSMA) oraz misji szkoleniowej Unii Europejskiej w Republice Środkowoafrykańskiej (European Union Training Mission – Central African Republic, EUTM-RCA). Ponadto działają w Bałkańskim Zespole Medycznym (Balkan Medical Task Force), utworzonym w ramach natowskiej koncepcji „smart defence” przez siły zbrojne BiH, Albanii, Czarnogóry, Macedonii Północnej, Słowenii i Serbii.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 2/2022