Lotnictwo wojskowe Macedonii Północnej

Leszek A. Wieliczko

Macedonia Północna to jedna z republik byłej Jugosławii, która uzyskała niepodległość w 1991 roku po rozpadzie federacji. Macedońskie lotnictwo wojskowe jest nieliczne i ma bardzo ograniczone możliwości operacyjne. Ze względu na umiejscowienie w strukturze sił zbrojnych i charakter wykonywanych zadań jest to lotnictwo wojsk lądowych, a nie siły powietrzne zdolne do realizacji samodzielnych operacji. Najnowocześniejszym elementem jest ośrodek szkolenia pilotów wyposażony m.in. w symulatory lotu śmigłowców Mi-17 i Mi-24. Z jego usług korzystali także polscy piloci.

Macedonia Północna (mac. Sewerna Makedonija) – oficjalnie Republika Macedonii Północnej (Republika Sewerna Makedonija) – to niewielki kraj leżący w Europie Południowej na Półwyspie Bałkańskim. Od zachodu graniczy z Albanią, od północnego zachodu z Kosowem, od północy z Serbią, od wschodu z Bułgarią i od południa z Grecją. Od 27 marca 2020 roku jest członkiem Sojuszu Północnoatlantyckiego, co stanowi fundament polityki w zakresie bezpieczeństwa i obrony. Najważniejszym sojusznikiem strategicznym pozostają Stany Zjednoczone. Wśród innych bliskich partnerów wymieniane są Bułgaria, Chorwacja, Niemcy, Włochy, Norwegia, Słowenia, Turcja, Wielka Brytania i Izrael. Od kilkunastu lat Macedonia Północna dąży do wstąpienia do Unii Europejskiej.

Armia Republiki Macedonii Północnej (Armija na Republika Sewerna Makedonija, ARSM; ang. Army of the Republic of North Macedonia) jest nieliczna i ma zunifikowaną strukturę, bez podziału na rodzaje sił zbrojnych. Jej podstawowym konstytucyjnym zadaniem jest obrona kraju, ochrona integralności terytorialnej, niepodległości i szeroko pojętych interesów narodowych, a także wypełnianie wszystkich przyjętych zobowiązań krajowych (w tym wspieranie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, innych organów państwowych i władz lokalnych w sytuacjach kryzysowych) i międzynarodowych oraz udział w globalnym systemie bezpieczeństwa i misjach międzynarodowych.

Integralną częścią ARSM jest lotnictwo wojskowe, dysponujące 18 statkami powietrznymi (na niektórych znajduje się angielski napis Macedonian Air Force, ale nie jest to oficjalna nazwa formacji). Ponieważ nie ma wśród nich samolotów bojowych zdolnych do obrony przestrzeni powietrznej kraju, więc od 2010 roku Macedonia wraz z Albanią, Bośnią i Hercegowiną, Chorwacją i Czarnogórą uczestniczyła w inicjatywie Balkan Regional Approach to Air Defence pod patronatem NATO, której celem było zapewnienie zdolności do dozoru i obrony przestrzeni powietrznej. Po przystąpieniu do NATO Macedonia Północna została objęta programem Air Policing, realizowanym przez Sojusznicze Dowództwo Lotnictwa (Allied Air Command, AIRCOM) w bazie Ramstein w Niemczech. Wykonawcą misji zostały siły powietrzne Włoch.

Mimo niewielkiej liczebności w ostatnich dwóch dekadach łącznie około 4000 żołnierzy i cywilnych pracowników macedońskich sił zbrojnych wzięło lub wciąż bierze udział w różnych misjach międzynarodowych i inicjatywach obronnych. Od 1999 roku żołnierze z Macedonii, Albanii, Bułgarii, Grecji, Rumunii i Turcji służą w Brygadzie Europy Południowo-Wschodniej (South-Eastern Europe Brigade, SEEBRIG). W latach 2020–2026 Kwatera Główna Brygady (SEEBRIG HQ) będzie ulokowana w Macedonii Północnej. W latach 2002–2014 żołnierze ARSM uczestniczyli w Międzynarodowych Siłach Wsparcia Bezpieczeństwa (International Security Assistance Force, ISAF) w Afganistanie, a w latach 2015–2020 w misji „Resolute Support”. W latach 2003–2008 macedońscy żołnierze brali udział w operacji „Iraqi Freedom” w Iraku.

W latach 2006–2008 żołnierze i śmigłowce ARSM były zaangażowane w operację „Althea” w Bośni i Hercegowinie pod egidą Unii Europejskiej (European Union Force Bosnia and Herzegovina, EUFOR). W 2007 roku w stolicy Macedonii Skopje utworzono centrum koordynacyjne (Host Nation Support Coordination Centre) dla sił NATO działających w Kosowie (Kosovo Force, KFOR). Od 2008 roku macedońscy żołnierze pełnią służbę w kontyngencie ONZ w Libanie (United Nations Interim Force in Lebanon, UNIFIL). Od 2016 roku w Skopje ma swoją siedzibę dowództwa Bałkańskiego Zespołu Medycznego (Balkan Medical Task Force), utworzonego w ramach natowskiej koncepcji „smart defence” przez siły zbrojne Macedonii, Słowenii, Serbii, Albanii, Czarnogóry, Bośni i Hercegowiny.

Macedonia Północna uczestniczy w najnowszej natowskiej inicjatywie, której celem jest stworzenie europejskiego systemu szkolenia pilotów (NATO Flight Training in Europe, NFTE). Wstępne porozumienie w tej sprawie (Letter of Intent, LOI) ministrowie obrony 11 krajów – Bułgarii, Chorwacji, Czarnogóry, Czech, Grecji, Hiszpanii, Macedonii Północnej, Portugalii, Rumunii, Turcji i Węgier – podpisali w czerwcu 2020 roku. W lutym 2021 roku do programu przystąpiła Belgia, a później Włochy, ale Bułgaria, Chorwacja i Portugalia zrezygnowały z udziału. Pozostałych 10 krajów podpisało formalną umowę (Memorandum of Understanding, MOU) 9 czerwca 2021 roku. Zgodnie z planem w 2022 roku ma nastąpić otwarcie pierwszego ośrodka NFTE.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 11/2021