Lotniskowiec HMS Eagle

Waldemar Waligóra, Krzysztof Zalewski

Lotniskowiec HMS Eagle

Lotniskowiec Eagle był jednym z pierwszych okrętów tej klasy na świecie. Choć podczas jego budowy wypracowywano dopiero ostateczny kształt przyszłych władców mórz, to jednak większość z przyjętych rozwiązań sprawdziła się i była wykorzystywana w następnych. Okręt aktywnie uczestniczył w działaniach wojennych trakcie II wojny światowej, choć na jego skuteczność wpływ miało dziedzictwo okresu „prób i błędów”. Eagle był jednak ważnym krokiem w rozwoju nowej klasy okrętów, a zdobyte doświadczenia eksploatacyjne Brytyjczycy wykorzystali przy budowie Ark Royal oraz jego następców.

 

Na początku XX wieku, Chile zaniepokojone rozbudową potęgi morskiej swoich sąsiadów, zamówiły w listopadzie 1911 r. w brytyjskiej stoczni Armstrong Whitworth & Co w Elswick dwa pancerniki. Ich twórcą był inż. Josiah R. Perrett. Miały to być najpotężniejsze okręty Ameryki Południowej. Wybuch I wojny światowej pokrzyżował te plany. W chwili wybuchu wojny, w sierpniu 1914 r. prace nad obu jednostkami przerwano. Pierwsza z nich Almirante Latorre był w stadium prac wyposażeniowych, natomiast drugi Almirante Cochrane miał już zbudowany kadłub, kotłownię, siłownie oraz główny pokład, lecz pozbawiony był jeszcze pancerza burtowego. Stan zawieszenia nie trwał długo, gdyż obu okrętami zainteresowała się Royal Navy. Almirante Latorre którego budowa zbliżała się do końca, we wrześniu zakupiony został przez Wielką Brytanię i wcielono go do Grand Fleet pod nazwą HMS Canada. Druga jednostka (numer stoczniowy 858) spoczywała na pochylni w Elswick oczekując na dalsze decyzje. Okręt, ze względu na długi czas potrzebny do ukończenia, nie budził dużego zainteresowania. Dopiero na początku 1918 r. zapadła decyzja o zakupie i tego okrętu w celu przebudowy na lotniskowiec. Po negocjacjach ze stroną chilijską 28 lutego 1918 r. okręt zakupiono płacąc ponad 1,3 mln funtów, a w marcu zmieniono nazwę jednostki na HMS Eagle.

Projektowanie i budowa
W momencie podjęcia decyzji o przebudowie nie był jeszcze znany ostateczny kształt okrętu, jako że dopiero wówczas tworzyła się nowa klasa okrętów – lotniskowce. Początkowo zamierzano uzyskać okręt zbliżony do okrętubazy wodnosamolotów Campania, lecz wkrótce zmiany poszły znacznie dalej. Według wstępnego projektu opracowanego przez Eustace Tennyson d’Eyncourta zaakceptowanego przez Admiralicję 8 lutego 1918 r. okręt miał otrzymać 195 metrowy ciągły pokład lotniczy oraz dwie równoległe do siebie rozsunięte na burty nadbudówki długości 33,5 m, na których znajdować się miały po dwa kominy. Na dużej wysokości miały one być połączone łącznikiem. Proponowane rozwiązanie zbliżone było do pierwotnych planów Argus czy późniejszych dla Hermes. Badania przeprowadzone w tunelu aerodynamicznym potwierdziły negatywne wyniki uzyskane podczas testów w 1916 r. nadbudówek Argusa. W lipcu 1918 r. projekt zweryfikowano i okręt otrzymał tylko jedną nadbudówkę na prawej burcie. Rok wcześniej, wraz z zakończeniem I wojny światowej prace nad Eaglem wstrzymano (21 października 1919 r.). Według ówczesnych ocen, aby ukończyć okręt potrzeba było jeszcze ok. 9 miesięcy. Powodem wstrzymania prac był pomysł zwrotu okrętu marynarce Chile, po uprzednim ukończeniu jednostki w pierwotnej konfiguracji jako pancernik. Dodatkowo okres powojenny nie sprzyjał inwestycjom zbrojeniowym, tym bardziej, że po zakończeniu krwawej wojny przewidywano długi okres pokoju. W listopadzie 1919 r., mimo że okręt nie był jeszcze w pełni gotowy – sprawne były tylko dwie kotłownie, nie zostały zamontowane windy lotnicze – podjęto decyzję o przeprowadzeniu prób morskich. Przerwanie robót na Eagle postawiło Admiralicję w trudnej sytuacji. Powojenny kryzys finansowy nie pozwolił na dalsze utrzymywanie okrętu w stoczni Armstrong w Elswick, gdyż opłacano gotowość stoczni. Z tego powodu 24 kwietnia 1920 r. okręt o własnych siłach, choć nadal tylko z częściowo uruchomioną siłownią przeszedł do stoczni marynarki w Portsmouth. Okręt miał już nadbudowany pokład lotniczy, lecz brakowało wind lotniczych, a pomost nawigacyjny został zaimprowizowany. Sprawne nadal były tylko dwie kotłownie, które odprowadzały spaliny jednym z dwóch planowanych kominów. W trakcie prób 23 kwietnia na dystansie 1 Mm Eagle osiągnął prędkość maksymalną 18,5 w przy 15 440 SHP. Według obliczeń dokonanych po zakończeniu testów, całkowita moc maszyn powinna pozwlić na osiągnięcie prędkości co najmniej 23 węzłów. W Portsmouth zainstalowano wzdłużne liny stabilizujące kołowanie lądujących samolotów. Próby lotnicze przeprowadzono pomiędzy 28 maja a 27 października 1920 r. Od 1 czerwca odbyto łącznie 143 lądowania samolotów na pokładzie. W skład „Eagle Flight” (eskadra) wchodziły: Sopwith 2F.1 Camel, Panther, Bristol F2B Fighter, De Havilland D.H.9A oraz Sopwith Cuckoo. Wyniki prób wpłynęły na decyzję Admiralicji, która postanowiła 24 września 1920 r. zachować okręt w służbie Jego Królewskiej Mości. W tym czasie, bowiem Royal Navy posiadała jeden lotniskowiec – Argus oraz jeden „półlotniskowiec” Furious, lecz żaden z nich jej nie odpowiadał. O ile Furious mógł operować wraz z innymi jednostkami Grand Fleet, to jednak możliwości prowadzenia operacji lotniczych z jego pokładu były ograniczone, natomiast Argus przebudowany ze statku pasażerskiego miał zbyt małą prędkość, aby mógł działać w szybkich zespołach brytyjskiej floty. To powodowało, że przebudowa Eagle ostatecznie została zatwierdzona i nie zdecydowano się na zwrot okrętu Chile. Dodatkowym czynnikiem było również i to, że budowany wówczas pierwszy od podstaw lotniskowiec świata – Hermes, ze względu na zbyt małe wymiary nie mógł całkowicie sprostać wsparciu lotniczemu Grand Fleet. W międzyczasie lotnictwo brytyjskie doczekało się skutecznego samolotu torpedowego Cuckoo i zwiększono wymagania odnośnie ilości i składu przenoszonej przez lotniskowiec grupy powietrznej.