Lufa za burtą

Stanisław Biela

Podczas przestrzeliwania dział i nkm-ów, 9 czerwca 1948 roku, na wodach Zatoki Gdańskiej, w pobliżu boi G toru wodnego z Gdyni do Nowego Portu, przy oddaniu pierwszego strzału urwała się lufa działa kal. 45 mm przy odrzucie z opornika na ścigaczu Błyskawiczny i zatonęła na głębokości 13 m. Ofiar w ludziach nie było.

Meldunek o wypadku nadzwyczajnym złożyli: do dowódcy MW, szefa Artylerii MW, szefa Zarządu Polityczno-Wychowawczego, Informacji Wojskowej, szefa Uzbrojenia MW i do Prokuratury Wojskowej MW, ówczesny dowódca dywizjonu Ścigaczy kmdr ppor. Z. K. oraz zastępca dowódcy Jednostki ds. polityczno-wychowawczych por. mar. Ch.

Głównym „bohaterem” zdarzenia była lufa armaty wraz z oporopowrotnikiem zamontowana do półautomatycznego działa plot. nr 511, typu 21-KM 45 mm/46 1 × I. Marynarka Wojenna w latach 1946-1960 miała w uzbrojeniu okrętów 19 dział tego typu, w tym: 18 dział na 9 trałowcach proj. 253L oraz jedno działo na ścigaczu proj. 194. Było ono morskim wariantem działa uniwersalnego typu 19-K. Poza ckm plot. typu Maksima, do 1940 roku było jedynym uzbrojeniem przeciwlotniczym jednostek bojowych i pomocniczych WMF ZSRR i NKWD.

Jego dokumentacja techniczna została opracowana w 1932 roku przez Biuro Konstrukcyjne zakładu nr 8. Próby zakładowe prowadzono na poligonie fabrycznym od 27 czerwca do 2 lipca 1933 roku, natomiast próby państwowe odbyły się w okresie od 21 lipca do 1 sierpnia tegoż roku. Pierwszym okrętem, który został w nie uzbrojony, był okręt podwodny typu M VI. Na nim to przeprowadzono próby morskie na poligonach Floty Czarnomorskiej między 21 a 26 marca 1934 roku. Po ich zakończeniu działo skierowano do seryjnej produkcji.

W 1934 roku wyprodukowano 213 dział. Do WMF przydzielono 137 dział, pozostałe 76 przejęło NKWD. Jego modernizacja została przeprowadzona w 1944 roku. Projekt jej opracowało OKB-172 w 1942 roku, jako WM-42. Testy wykonano w sierpniu 1943 roku na 25 egzemplarzach dział. Po ich zakończeniu rozpoczęto produkcję seryjną i przyjęto je do uzbrojenia, pod nowym indeksem, jako W-21-KM. Powszechnie przyjęła się uproszczona nazwa 21-KM.

Po wprowadzeniu do uzbrojenia bardziej skutecznych dział plot. typu 70-K kalibru 37 mm (produkcji radzieckiej) oraz otrzymywanych z dostaw 20 mm Oerlikonów oraz 40 mm Boforsów, działa 21-K były stopniowo wypierane przez ww. typy dział. Do 1941 roku zbudowano 1617 sztuk. Na stanie, w 1944 roku, znajdowało się 486 sztuk. Liczba ich systematycznie malała, i tak odpowiednio w kolejnych latach było ich: 1945 – 373; 1946 – 140; 1947 – 50.

Projekt nr 194 (określany również, jako typ BMO) powstał w oblężonym Leningradzie. Od czerwca 1943 roku do zakończenia działań wojennych udało się ukończyć i przekazać flocie 48 jednostek tego typu. Pozostałe, których budowę rozpoczęto na wiosnę, ukończono jesienią 1945 roku. Ostatnie ścigacze BMO-637 i BMO-638 zostały przyjęte na stan WMF ZSRR 30 listopada 1945 roku. Łącznie zbudowanych zostało 66 jednostek. Wszystkie trafiły do Floty Bałtyckiej.

Naszej Marynarce Wojennej przekazany został ścigacz BMO-546 z I serii, ukończonej po zakończeniu działań wojennych. Jego budowę rozpoczęto wiosną 1944 roku, a zwodowano latem tegoż roku. Na stan Floty Bałtyckiej został przyjęty 30 listopada1944 roku, jako 48 jednostka projektu 194. Pełnił służbę dozorową w Zatoce Ryskiej. Wszedł do Gdyni 31 marca 1946 roku, razem z 11 ścigaczami okrętów podwodnych typu OD-200; 2 kutrami torpedowymi typu D-3 oraz 9 trałowcami projektu 253L w ramach podziału jednostek Kriegsmarine z puli przyznanej ZSRR dla Polski. Uroczyste podniesienie biało-czerwonej bandery miało miejsce 5 kwietnia 1946 roku w Porcie Wojennym na Oksywiu. Otrzymał imię własne Błyskawiczny oraz oznaczenie burtowe BŁ.

Jako nietypowa jednostka, nie został włączony do dywizjonu Ścigaczy (dŚ), lecz 29 października 1946 roku został przebazowany z Gdyni do tworzonej Flotylli Szczecińskiego Obszaru Nadmorskiego. Ze stanu MW został skreślony 15 kwietnia 1960 roku.

Ścigacz Błyskawiczny 9 czerwca 1948 roku wyszedł z Gdyni na wody Zatoki Gdańskiej, w celu przestrzelania działa po remoncie w Zakładach Uzbrojenia MW. Działo to było zamontowane na okręcie w jesieni 1947 roku. 30 kwietnia zostało zdemontowane do remontu. Według meldunku kmdr. ppor. Jerzego Marxa, kierownika Zakładów Uzbrojenia MW (ZUMW) do szefa Uzbrojenia MW przekazane zostało ono, w celu przeprowadzenia corocznej gruntownej naprawy na podstawie zlecenia nr 129 z 10 września 1947 roku. Podczas remontu zużyto 35 roboczogodziny pracowników wojskowych i 93 roboczogodzin pracowników cywilnych Zakładów oraz pobrano 1 kg oleju wrzecionowego do uzupełnienia. Działo zostało ponownie zamontowane na Błyskawicznym 3 maja. Jednocześnie kierownik ZUMW zaznaczył, iż czas potrzebny do sprawdzenia i przygotowania działa przez puszkarza wynosi od 1,5 do 2 godzin, co w przypadku ścigacza proj.194, posiadającego 2 działa daje 3 do 4 godzin.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO nr specjalny 3/2016