Luftwaffe nad Kretą

Bombowce Luftwaffe zaczęły pojawiać się w okolicy Krety na długo przedtem, kiedy 6 kwietnia wojska niemieckie dołączyły do walczących z Grekami Włochów. Tyczyło się to przede wszystkim Heinkli He 111 z II/KG 26 wykonujących loty nad wschodnią częścią Morza Śródziemnego z włoskiego lotniska na wyspie Rodos w archipelagu Dodekanez. Działania w tym rejonie zostały oczywiście zintensyfikowane w momencie, gdy III Rzesza wypowiedziała wojnę Grecji. W drugiej połowie kwietnia operujące z lotniska Krumovo Junkersy Ju 88 z dywizjonu I/LG 1 często wykonywały loty patrolowe nad wodą pojedynczymi kluczami, a łupem takich niewielkich formacji padło wiele statków płynących po greckich wodach, w tym także u wybrzeży Krety. 19 kwietnia w położonej u północnego wybrzeża Krety Zatoce Suda został zatopiony brytyjski tankowiec British Science (7138 BRT), dzień wcześniej storpedowany przez włoskie bombowce Savoia S.79 z 281. Squadrilla.  21 kwietnia na południe od Krety Ju 88 z II/LG 1 zatopiły tankowiec British Lord (6098 BRT). Ogień z okrętów trafił operującego z Sycylii Ju 88 Lt Alfreda Pitcha z III/KG 30, który wodował u wybrzeży Krety. Uratowano i wzięto do niewoli dwóch członków jego załogi, w tym pilota. 22 kwietnia w Zatoce Suda uszkodzono ciężki krążownik York, osadzony na mieliźnie i naprawiany po uderzeniu w niego 26 marca dwóch włoskich „motorówek eksplodujących”. Okręt odniósł uszkodzenia od dwóch pobliskich eksplozji bomb, w wyniku czego ponownie została zalana jego maszynownia, skąd starano się wypompować wodę. 24 kwietnia w Zatoce Suda zatonął po ataku Junkersów z LG 1 grecki statek Kyriaki (5528 BRT), kolejne uszkodzenia od bliskich eksplozji odniósł też York. Działania nad Kretą kosztowały jednak Niemców stratę Ju 88 pilotowanego przez Fw Waltera Zuckera, który został zestrzelony przez Gladiatora, za sterami którego zasiadał Lt Winstenley z 805. Sqn, bądź Blenheima IVF pilotowanego przez P/O Basana z 30. Sqn.  25 kwietnia z Zatoki Suda wyszedł konwój złożony z holenderskiego statku Pennland  i brytyjskiego Thurland Castle, które były eskortowane przez trzy niszczyciele i krążownik przeciwlotniczy Coventry. Jednak wkrótce Pennland został trafiony bombą zrzuconą przez Ju 88 z I/LG 1. Jednostka nie była w stanie kontynuować rejsu i zawróciła na Kretę, w towarzystwie niszczyciela Griffin. Dwie godziny później pojawiły się kolejne Ju 88, które trafiły Pennlanda dwoma bombami, z których jedna uszkodziła maszynownię. W rezultacie statek musiał zostać dobity przez niszczyciel. Pennland (16082 BRT) okazał się największą jednostką straconą przez aliantów podczas ewakuacji z Grecji.   27 kwietnia u wejścia do Zatoki Suda trzy Ju 88 z I/LG 1 zatopiły wyładowany ewakuowanymi z Grecji żołnierzami holenderski statek Costa Rica (8672). Szczęśliwie niszczyciele zdołały podjąć wszystkich znajdujących się na pokładzie. W samej zatoce zatonął na skutek ataku lotniczego brytyjski statek Scottish Prince (3791 BRT). Tego dnia nad Kretą został zestrzelony rozpoznawczy Ju 88 Lt Hansa Michaelisa z 4.(F)/121. Samolot zniszczył F/O Kirkpatric z 33. Sqn. 29 kwietnia około dwadzieścia Ju 88 uszkodziło grecki statek Konistra (3537), który musiał zostać wyrzucony na brzeg oraz zatopiły brytyjski Elsi (1433 BRT). Pilotujący Hurricane’a P/O Vale zgłosił zestrzelenie jednego z napastników oraz uszkodzenie Do 17, a kolejnego Ju 88 miał zestrzelić dnia następnego. Dane niemieckie nie potwierdzają jednak tych strat.

Po tym jak 29 kwietnia zakończyła się rozpoczęta pięć dni wcześniej ewakuacji brytyjskich oddziałów z Grecji, Kreta stała się priorytetowym celem niemieckich samolotów. 1 maja siły RAF na wyspie liczyły jedynie sześć Hurricane’ów i siedemnaście innych maszyn. W ciągu kilku dni siły te uległy wzmocnieniu poprzez przebazowanie na wyspę 12 Blenheimów i sześciu Hurricane’ów.  Na lotnisku Maleme stacjonowało też sześć Fulmarów kilka Sea Gladiatorów i trzy eks-belgijskie Buffalo z 805. Sqn Fleet Air Arm. Jednak spośród tych ostatnich jednego stracono 19 marca w wyniku kabotażu w czasie awaryjnego lądowania po awarii silnika, natomiast  dwa pozostałe były niesprawne z powodu braku części. W dodatku w dniach 7-10 maja do Egiptu odesłano pięć Fulmarów i trzy Sea Gladiatory. 3 maja nad Zatoką Suda operowały małe formacje maszyn Luftwaffe, ale po południu pojawiła się formacja 24 bombowców Ju 88 z I/LG 1 i I/KG 51. Brytyjczycy poderwali cztery Hurricane’y i Sea Gladiatora. Sgt Ganders zgłosił zestrzelenie dwóch Junkersów natomiast F/O Woods jednego. Dwa kolejne bombowce strącić miała opl. Faktycznie Niemcy utracili jedynie dwie maszyny z I/KG 51 – samolot załogi Fw Fanderla rozbił się na wyspie, zaś Lt Ortnera wodował w zatoce. Następnego dnia obie niemieckie jednostki wysłały nad zatokę 16 Junkersów. Przeciwko nim wystartowały cztery Hurricane’y i Fulmar, których piloci meldowali jedno zestrzelenie prawdopodobne i dwa uszkodzenia. Uszkodzony samolot I/KG 51 rozbił się na lotnisku Krumovo, zaś jedna z maszyn I/LG 1 wróciła na jednym silniku. W obu nalotach ciężkie uszkodzenia odniósł brytyjski statek Araybank (7258 BRT). 5 maja Niemcy operowali małymi formacjami, min.  w pobliżu krążownika York eksplodowało dziesięć bomb. 6 maja ciężkie straty poniosła II/KG 26, która utraciła cztery He 111 wysłane z zadaniem zbombardowania rejonu Suezu. Jak się okazało samoloty które pilotowali Oblt. Stüwe,  Oblt. Voigt, Oblt. Pgeila i Ofw Kleinknecht, padły łupem Fulmarów z 803 i 806. Sqn stacjonujących na pokładzie lotniskowca Formidable, który osłaniał przejście do Aleksandrii konwoju Tiger. Już dwa dni później II/KG 26 zrewanżowała się przeciwnikowi torpedując jeden z czterech statków zmierzającego na Kretę konwoju AN-30. Uszkodzony w ten sposób Rawnsley (4998) został doholowany do południowych wybrzeży wyspy, gdzie następnego dnia padł ofiarą bombardowania, ostatecznie tonąc 12 maja. 13 maja nad Kretą zestrzelone został rozpoznawczy Bf 110 załogi Uffz Scharlowa z Aufklärungstaffel XI Fliegerkorps. Nad Iraklonem zestrzelono zaś Do 17Z załogi Lt Katersa z I/KG 2. Następnego dnia Luftwaffe wykonała zmasowane naloty na wyspę. W Zatoce Suda został zatopiony kolejny statek konwoju AN-30 – Dalesman (6443 BRT). Nalot osłaniały myśliwce Bf 109 z III/JG 77, z którymi walkę stoczyły trzy poderwane Hurricane’y. Sgt Reynisch zestrzelił Messerschmitta pilotowanego przez Gefr. Hansa Gablera, ale chwilę później sam został trafiony i zginął najpewniej zestrzelony przez Fw. Otto Niemeyera z II/JG 77.  Z kolei S/L Howell strącił Bf 109 pilotowanego przez Uffz. Willi Hagela i zdołał wylądować. Sztuka ta nie udała się Sgt. Ripsherowi, który lądując na uszkodzonej maszynie zginął pomyłkowo zestrzelony przez własną opl. Dodatkowo na lotnisku Maleme Bf 109 zniszczyły na ziemi Hurricane’a i Fulmara oraz trafiły wszystkie trzy zaparkowane tam Buffalo. Piloci III/JG 77 odnotowali cztery zwycięstwa powietrzne – dwa Gladiatory mieli zestrzelić Maj. Alexander von Winterfeldt i Fw. Heinrich Perrey, zaś dwa Hurricane’y Fw Wilhelm Baumgartner i Lt Dieter von Eichel-Streiber. Ten ostatni pilot rozbił swoją uszkodzoną przez opl. maszynę dopiero w czasie lądowania na lotnisku Maloi. Tymczasem lotnisko Heraklion zostało zaatakowane przez dwusilnikowe Bf 110 z II/ZG 26. Obrońcy poderwali Gladiatora pilotowanego przez F/O Stana Reevesa z 1430. Flight. Zdołał on zaskoczyć Bf 110 pilotowanego przez jednego z najskuteczniejszych pilotów jednostek niszczycielskich – Oblt Sophusa Baagoe z 14 zestrzeleniami na koncie.  Po trafieniu Messerschmitt spadł tuż przy brzegu, a jego załoga zginęła. Dwupłatowiec Reevesa został później uszkodzony i lądował awaryjnie. Zaznaczyć należy jednak, że do zestrzelenia samolotu Baagoe pretensje rościły sobie również obsady Boforsów broniących lotniska. Zestrzeliły one również Bf 110 załogi Gefr. Adolfa Ketterera, która trafiła do niewoli. 15 maja Bf 109 zniszczyły na lotnisku Maleme dwa Hurricane’y i dwa Sea Gladiatory; inny taki dwupłatowiec wodował w czasie lotu do Egiptu. 16 maja S/L Howell wykonał swoim Hurricane’em lot zestrzeliwując Ju 52/3m z IV/KGzbV. Tymczasem nad Kretę nadleciała formacja Stukasów z I/StG 2. W walce z Bf 109 osłony Brytyjczycy stracili dwa Hurricaney za sterami których zasiadali piloci 805. Sqn, spośród których zginęli Lt. Ash i Lt. Richardson, zaś Lt. Ramsey wrócił na postrzelanej maszynie. Ten ostatni pilot zgłosił jednak zestrzelenie dwóch Bf 109, a kolejnego strącić miał P/O Vale z 80. Sqn.  Faktycznie Niemcy odnotowali stratę dwóch samolotów z III/JG 77 pilotowanych przez Lt Haralda Manna i Ofw Herberta Perrey, którzy jednak po zajęciu wyspy powrócili do jednostki. Zestrzelenia Hurricane’ów przyznano Fw Herbertowi Kaiserowi i Uffz Johannowi Pichlerowi z III/JG 77 oraz dwóm asom z I(J)/LG 2 - Hptm. Herbertowi Ihlefeldowi  i Lt Friedrichowi Geisshardtowi. Tymczasem w Zatoce Suda Stukasy dokonały prawdziwego pogromu. Trafiono duński tankowiec Eleonora Maersk (10694 BRT), który napełniony paliwem płonął przez kilka dni. Zatopiono też kilka jednostek greckich - tankowiec Nicolau Ourania (6397 BRT), statki Themoni (5719 BRT) i Kythera (1070 BRT).  Spośród jednostek brytyjskich zniszczony został statek Logician (5993 BRT) oraz Araybank. Lotnisko Heraklion ponownie stało się celem Bf 110 z ZG 26. Brytyjczycy poderwali przeciwko nim dwa Hurricane’y i trzy Gladiatory. F/L Fry zestrzelił Bf 110 pilotowanego przez Uffz Witzke z II/ZG 26, ale trafiony przez strzelca pokładowego musiał skakać na spadochronie. Witzke wodował i później został uratowany przez Greków i przewieziony na Kretę. Drugi Hurricane został trafiony i przymusowo lądował. Łupem Boforsów broniących lotniska padł Bf 110 w którym zginęła załoga Uffz Erwina Bauera z I/ZG 26. Nocą z 16 na 17 maja pięć Wellingtonów z 148. Sqn zbombardowało lotnisko Menidi, gdzie uległ zniszczeniu olbrzymi samolot transportowy Junkers G.38 należący do KGrzbV 172. Wieczorem 16 maja na lotnisku Heraklion wylądowało dziewięć przybyłych z Malty Beaufighterów z 252. Sqn. O świcie dnia następnego uderzyły one na lotniska Luftwaffe w Grecji. Maszyn atakujące lotnisko Argos zdołała zniszczyć trzy Bf 110 z ZG 26 i uszkodzić 10 kolejnych i jeszcze jednego z II/ZG 76. Klucz atakujący lotnisko Molaoi uszkodził kilka Bf 109 i He 111. Nad Hassani poległa zestrzelona ogniem opl załoga P/O P. Hirtsa, ale na ziemi zniszczono jednego Ju 52/3m z VIII Fliegerkorps i uszkodzono cztery podobne maszyny z eskadry sanitarnej. Po akcji Beaufightery wróciły na Maltę z międzylądowaniem na lotnisku Heraklion. Z kolei Luftwaffe zniszczyły na lotnisku Maleme ostatniego Sea Gladiatora i ostatniego Fulmara. Nocą z 17 na 18 maja Niemcy wysłali też jedenaście He 111 II/KG 4 z zadaniem zaminowania portu w Aleksandrii i Kanału Sueskiego. Heinkle pilotowany przez Fw Hansa Brochera został uchwycony przez reflektory przeciwlotnicze i zestrzelony przez Hurricane’a za sterami którego zasiadał Lt A, Moolan z 94. Sqn. 18 maja nad Maleme obrona przeciwlotnicza trafiła Bf 110 II/ZG 26, który wodował w drodze powrotnej, przy czym załogę Lt Heinza Knechta uratowano. Stukasy z I/StG 2 zbombardowały statki w zatoce Suda zatapiając brytyjski tankowiec Olna (7026 BRT) i niszcząc bezpośrednim trafieniem wieżę B krążownika York. Obrona przeciwlotnicza strąciła samolot w którym zginął Uffz. Ernst Tauscher, przeżył natomiast jego strzelec pokładowy  Uffz. Düring. W czasie nalotu nad Maleme Fw Otto Niemeyer z II/JG 77 zestrzelił podchodzącego do lądowania Hurricane’a, w którym zginął Sgt Vernon Hill. Na ziemi bombowce He 111 zniszczyły kolejny taki myśliwiec i uszkodziły dwa inne. Przez cały dzień małe grupy samolotów Luftwaffe atakowały lotniska na Krecie, meldując w sumie zniszczenie na ziemi 15 samolotów.  W rezultacie tych ataków Brytyjczycy zdecydowali się wycofać pozostałe sprawne samoloty do Egiptu. Jeszcze tego dnia odleciały tam dwa Hurricane’y i dwa Gladiatory. 19 maja około czterdziestu Bf 109 zaatakowało lotnisko Maleme, zrzucając bomby i ostrzeliwując lotnisko z broni pokładowej.  W Zatoce Suda krążownik York został uszkodzony pobliskim wybuchem 500 kg bomby, co zwiększyło przecieki. Po nalocie ostatni sprawny Hurricane i trzy Gladiatory odleciały do Egiptu. Pozostawiło to garnizon Krety bez jakiegokolwiek sprawnego samolotu, a stało się to w przeddzień niemieckiej inwazji.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 2/2012