Majowe boje 19. Eskadry Myśliwskiej
Łukasz Łydżba
14 maja 1920 roku o godz. 9 rano ppor. Pawlikowski na alarm, że bolszewickie samoloty znajdują się nad lotniskiem, startował na samolocie typu „Spad” nr 14. Udało mu się dopędzić nieprzyjacielski samolot nad Borysowem na wysokości 1900 m. Była to też pościgowa maszyna typu „Spad”. Zaczęła się walka, w czasie której samolot bolszewicki zaczął się zniżać pod strzałami ppor. Pawlikowskiego. Gdy już był nad ziemią na wysokości 20-30 m, zaczął podawać znaki, że się poddaje i chce lądować, co wykonał w neutralnym pasie, pomiędzy liniami. Ppor. Pawlikowski był zmuszony z powodu braku naboi dopuścić by bolszewicki samolot wylądował w strefie neutralnej. Tak brzmiał wniosek o nadanie Orderu Virtuti Militari ppor. Stefanowi Pawlikowskiemu za walkę powietrzną, jaką ten stoczył 14 maja 1920 roku z bolszewickim pilotem Nikołajem Pietrowem. Była to jedna z wielu walk lotniczych, jakie stały się udziałem lotników 19. Eskadry Myśliwskiej po przybyciu na front bolszewicki, na tzw. przedmoście borysowskie, w maju 1920 roku.
Na początku 1920 roku sowieckie dowództwo definitywnie postanowiło rozstrzygnąć wojnę z Polską. Główne uderzenie miały przeprowadzić armie Frontu Zachodniego pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego. Działania na południowym odcinku frontu miały mieć tylko charakter pomocniczy. Zgodnie z tym planem obu frontom przydzielono siły lotnicze. Największą liczbę samolotów otrzymał Front Zachodni. Jeszcze 5 marca 1920 roku lotnictwo tego frontu liczyło 10 oddziałów lotniczych w niepełnym składzie (braki samolotów w niektórych dochodziły do 50 procent stanu), ale w ciągu kwietnia zostało ono wzmocnione przez 11 oddziałów, a następnym miesiącu przez 4 dodatkowe. Uzupełniono też stany personalne jednostek, sprzęt, zapasy paliwa i żywności.
W związku ze skalą planowanych działań przeprowadzono reorganizację struktur jednostek floty powietrznej. Doświadczenia wojny domowej wykazały, że jeden sześciosamolotowy oddział może prowadzić wyłącznie działania rozpoznawcze. Dlatego bolszewicy połączyli swoje jednostki lotnicze w większe zgrupowania lotnicze. Wcześniej były one tworzone prowizorycznie na różnych odcinkach frontu wojny domowej w Rosji, kiedy to czasowo łączono 2-4 oddziały myśliwskie w dywizjon. Na froncie polskim w 1920 roku stworzono jeszcze większe jednostki lotnicze zwane eskadrillami. Liczba oddziałów wchodzących w ich skład, była różna. Wahała się od 2 do 10. Mogły to być równocześnie oddziały myśliwskie, jak i rozpoznawcze.
Pełna wersja artykułu w magazynie TW Historia 3/2019