Marinefliegerstation Putzig – kaiserowskie korzenie bazy lotnictwa morskiego w Pucku w latach 1911-1914
Andrzej Olejko
W 1911 roku w Urzędzie Marynarki Rzeszy (Reichsmarineamt – RMA) podjęto decyzje, co do rozwoju lotnictwa morskiego, określono też wymogi, jakie musiała spełniać baza dla przyszłych wodnosamolotów: teren do prób samolotowych musiał znajdować się nie dalej niż 50 km od stoczni; przy bazie musiał istnieć wystarczająco obszerny plac dla samolotów lądowych; baza musiała graniczyć ze spokojną wewnętrzną zatoką i znajdować się tuż obok pełnego morza, co dawałoby jednocześnie możliwość prób wodnosamolotów na pełnym morzu.
Zgodnie przytoczonymi wytycznymi, zwrócono uwagę na Gdańsk i na tamtejszą Stocznię Cesarską (Kaiserlische Werft Danzig-KWD), zaś wymogom odpowiadał akwen morski wokół Pucka. Ciche i płytkie wody Zatoki Puckiej (Putziger Wick), osłonięte od Morza Bałtyckiego Półwyspem Hel (Halbinsel Hela) znakomicie nadawały się na miejsce pierwszych prób w locie, zaś Gdańsk z KWD mógł służyć jako zakład konstrukcyjno-badawczy pierwszych wodnosamolotów (w Gdańsku zakupiono 800 morgów ziemi i tym sposobem utworzono pierwsze w Niemczech morskie lotnisko (Marineflugfeld). W gdańskiej KWD utworzono wydział lotniczy (Fliegerabteilung) oraz stworzono stację doświadczalną (Versuchstation) dla wodnosamolotów, a w ramach uzupełnienia specjalistycznego personelu do Gdańska skierowano kapitana [Kapitänleutnanta] pilota Maxa Heringa, inżyniera marynarki [Marineoberingenieura] Carla Löwa i kierownika budowy okrętów [Marine-Schiffsbaumeistra] Coulmanna. W gronie pierwszych samolotów niemieckiego lotnictwa morskiego znalazł się samolot typu Fritzsche Eindecker, konstrukcji inż. Ottona Fritzsche. Konstrukcja w KWD w sierpniu 1911 roku otrzymała oznaczenie E 1 (E – Eindecker – jednopłatowiec). Wraz z samolotem do Gdańska przeniesiony został ww. Marineoberingenieur Carl Löw, który na tym samolocie wykonywał krótkie przeloty nad Gdańskiem (samolot najprawdopodobniej stacjonował na wyspie Ostrów). W październiku 1911 roku RMA zakupiło kolejne dwa samoloty, z których jeden został skierowany do Gdańska, drugi do Pucka (Flugplatz Putzig a niebawem Marinefliegerstation Putzig). – „Gazeta Powiatowa” powiatu Puck donosiła:
17 października 1911 roku (…) Ministerstwo Marynarki [RMA] zamówiło niedawno dla naszej Marynarki Wojennej dwa aparaty latające, z których jeden ma trafić do Gdańska, a jeden prawdopodobnie tutaj [do Pucka]. Naczelny inżynier Marynarki [Wojennej] pan Loew [Marineoberingenieur C. Löw], dokonał wczoraj na swoim jednopłatowcu [E 1] przelotu ponad lądem, który trwał około pół godziny i dzięki sprzyjającej pogodzie przebiegł bardzo dobrze.
14 listopada 1911 roku (…) Jak się dowiedzieliśmy, w niedzielę Ministerstwo Marynarki [RMA] przekazało telegraficznie, że budowa hangaru na [terenie w Pucku] Fritze’scher Garten powierzona została przedsiębiorcy budowlanemu [o nazwisku] Leo Klebba. Prace mają rozpocząć się dzisiaj. Stanęlibyśmy więc wobec faktu dokonanego, iż po długich oczekiwaniach i nadziejach nasze miasto [Puck] zostało wyznaczone jako [miejsce] stacji lotniczej [Marinefliegerstation]. W tych dniach mają przybyć tu oddziały marynarzy, którzy będą pracować przy plantowaniu terenu.
15 grudnia 1911 roku (…) Mistrz budowy okrętów, pan [Marine-Schiffsbaumeister] Coulman [Coulmann] z Cesarskiej Stoczni Gdańskiej [KWD] zdobył przed kilkoma dniami w Johannisthal [pod Berlinem] licencję pilota na dwupłatowcu [typu] Albatros. Pan [Marine-Schiffsbaumeiste] Couleman [Coulmann] pracuje w Gdańsku razem z panami kapitanem marynarki Heringiem [Kapitänleutnant pilot Max Hering] i naczelnym inżynierem Loewem [Marineoberingenieur C. Löw]. Ten ostatni znowu wykonywał na Kępie większe wzloty, które wszystkie zakończyły się gładkim lądowaniem. Cesarska Marynarka [Wojenna] ma obecnie w swoich szeregach [następujących] licencjonowanych pilotów oprócz księcia Henryka: dwóch kapitanów marynarki, czterech poruczników, jednego podporucznika marynarki, jednego naczelnego inżyniera marynarki i jednego mistrza budowy okrętów [do tego należało doliczyć szkolących się w Johannisthal].
W styczniu 1912 roku do Marine Flugstation Danzig z Flugplatz Putzig przesunięto i wyszkolono dwóch oficerów Marynarki Wojennej – Oberleutnantów zur See Francke i Langfelda. „Gazeta Powiatowa” powiatu Puck, 9 stycznia 1912 roku podawała: (…) Do nowo utworzonej tu [w Gdańsku] stacji lotnictwa Marynarki [Wojennej] przydzieleni zostali dwaj oficerowie Marynarki [Wojennej] do nauki pilotażu, a mianowicie panowie porucznicy marynarki [Oberleutnanci zur See] Francke i Langfeld. Wraz z odkomenderowaniem tych dwóch panów liczba wyszkolonych na pilotów tudzież właśnie szkolonych oficerów Marynarki [Wojennej] wzrośnie do 10. W osobie pana naczelnego inżyniera marynarki Loewa [Marineoberingenieur C. Löw] wzmocnione zostaną siły techniki lotniczej w Cesarskiej Stoczni [Gdańskiej-KWD]. Wykonywane częściej wzloty [na Fritzsche E 1] cechuje uderzająca elegancja i pewność. Od początku funkcjonowania tworzonej od 1911 roku Flugplatz Putzig i Marinefliegerstation Putzig szkolili się w niej przyszli piloci lotnictwa Kaiserliche Marine.. „Gazeta Powiatowa” powiatu Puck w numerze z 1 kwietnia 1912 roku podawała: (…) Piloci stacjonujący w stoczni Rixhoft [na przylądku Rozewie] dokonali tu [do Pucka] przelotu lądowego jednopłatowcem, aby zrobić inspekcję hangaru. Lądowanie odbyło się gładko i o podanej godzinie przed ratuszem [w Pucku]. Na powitanie przybyli radni miejscy, którzy wręczyli dowódcy, wobec braku świeżych kwiatów, ich bardzo udaną „fotografię”.
Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 3-4/2017