Mauser C/96
Leszek Erenfeicht
Mauser C/96 – pistolet cesarzy,
premierów i komisarzy
Stworzony z myślą o kajzerowskiej armii, trafił do niej dopiero 20 lat później – i tylko dlatego, że armii zabrakło jej zasadniczego pistoletu. Czym wzgardzili generałowie, firma dostarczała tytułowym cesarzom, premierom i komisarzom: w ciągu 43 lat produkcji Mauser C/96 brał udział w niezliczonych wojnach, przewrotach i rewolucjach na całym świecie.
Firma Mauser od samego początku istnienia próbowała postawić stopę na rynku broni krótkiej, lecz rządząca uzbrojeniem cesarskiej armii GPK, Komisja Badawcza Broni Strzeleckiej, zazdrosna o narzucony przez cesarza Wilhelma I bez pytania jej o zdanie karabin Mausera C/71 (skrót od Construktion 1871, „wzór 1871” w niemczyźnie sprzed reformy ortografii), nie dała jej na to szansy. Wszelkie konstrukcje broni krótkiej z Oberndorfu, rewolwery i pistolety, były a priori odrzucane. Potem przyszedł rok 1882, gdy choroba zabrała Wilhelma Mausera, a pięć lat później jego brat Peter Paul odniósł swój największy biznesowy tryumf, który okazał się jednak pyrrusowym zwycięstwem: uzyska zamówienie z Turcji na niesłychaną ilość pół miliona karabinów wz.1871/84. Realizacja kontraktu w wyśrubowanym terminie wymagała daleko idącej rozbudowy zakładów, której finansowania odmówiły mu banki. Największy sukces firmy przerodził się raptownie w zagrożenie: Mauser stanął przed widmem bankructwa i aby się przed nim ratować musiał sprzedać swoją firmę Ludwigowi Loewemu z Berlina. Loewe wykupił udziały w Waffenfabrik Mauser AG i sfinansował realizację tureckiego kontraktu, rozpoczynając bardzo lukratywną działalność firmy na rynku eksportowym. Mauser pozostał dyrektorem fabryki, ale stracił swobodę działania, co wkrótce miało się położyć cieniem na dziejach pierwszego pistoletu samopowtarzalnego w historii firmy – C/96.
Droga do C/96
W 1893 roku Loewe w Berlinie rozpoczął produkcję całkowicie nowej broni – pistoletu samopowtarzalnego Borchardta C/93 (STRZAŁ 9/06). Firma Mauser z produkcją C/93 nie miała wprawdzie nic wspólnego, ale Peter Paul Mauser zapragnął stworzyć własną broń samopowtarzalną – zarówno długą, jak i krótką. Mauser był raczej typem wizjoneraorganizatora, niż konstruktora, toteż rzeczywiste tworzenie nowej broni spoczywało tak naprawdę na barkach grupy pracowników Działu Doświadczalnego, którym kierowali trzej bracia Feederle: Josef, Friedrich i Fidel. Zwykle działali wspólnie – dyrektor wymyślał projekt, a bracia przenosili jego pomysły na papier i budowali prototypy. Tym razem jednak bracia sami, podobnie jak on zafascynowani pistoletem Borchardta, stworzyli własny, niezależny projekt. Anegdota mówi, że jesienią 1893 roku Peter Paul zaskoczył ich po godzinach w warsztacie, gdy dłubali w metalu, budując pierwszy model swego pistoletu. Gdy okazało się, że to ich własna inicjatywa dla firmy, a nie jakaś prywatna fucha, dyrektor pozwolił im kontynuować prace i śledził regularne raporty „spiskowców” o postępach, ale na razie nie decydował się na zalegalizowanie projektu, obawiając się niepowodzenia i kompromitacji. Dopiero rok później pistolet przybrał formę, która budziła nadzieje na sukces i pod koniec 1894 roku zapadła decyzja o wykonaniu prototypów. Nowy pistolet oddał pierwsze strzały 15 marca 1895 roku nabojami 7,65 mm x 25, identycznymi z amunicją używaną do C/93 Borchardta, produkowanymi przez tę samą (należącą również do Loewego) fabrykę Lorenza w Karlsruhe. Oznaczenie kalibru zmieniono potem na rzeczywisty kaliber między polami (7,63 mm) jedynie po to, by podkreślić odrębność „nowego” naboju, który w rzeczywistości był jeszcze wówczas całkowicie zamienny między oboma pistoletami. Prawdziwe różnice nastąpiły po roku 1898, gdy ładunek miotający naboju Mausera zwiększono do poziomu, który w C/93 mógł być niebezpieczny – choć reszta komponentów pozostała niezmieniona. Pierwsze prototypy i najwcześniejsze pistolety seryjne miały stałą szczerbinę przystrzelaną na 50 m i kurek z ostrogą. Całość opisano we wniosku patentowym, złożonym przez firmę Mauser 11 grudnia 1895 roku. Jak często bywało w tym okresie, opis patentu DRP 90 430 nie wspomina nawet słowem o prawdziwych twórcach pistoletu, głównie Fidelu Feederle, ogłaszając jako autora wynalazku wyłącznie Petera Paula Mausera.
Droga do C/96
W 1893 roku Loewe w Berlinie rozpoczął produkcję całkowicie nowej broni – pistoletu samopowtarzalnego Borchardta C/93 (STRZAŁ 9/06). Firma Mauser z produkcją C/93 nie miała wprawdzie nic wspólnego, ale Peter Paul Mauser zapragnął stworzyć własną broń samopowtarzalną – zarówno długą, jak i krótką. Mauser był raczej typem wizjoneraorganizatora, niż konstruktora, toteż rzeczywiste tworzenie nowej broni spoczywało tak naprawdę na barkach grupy pracowników Działu Doświadczalnego, którym kierowali trzej bracia Feederle: Josef, Friedrich i Fidel. Zwykle działali wspólnie – dyrektor wymyślał projekt, a bracia przenosili jego pomysły na papier i budowali prototypy. Tym razem jednak bracia sami, podobnie jak on zafascynowani pistoletem Borchardta, stworzyli własny, niezależny projekt. Anegdota mówi, że jesienią 1893 roku Peter Paul zaskoczył ich po godzinach w warsztacie, gdy dłubali w metalu, budując pierwszy model swego pistoletu. Gdy okazało się, że to ich własna inicjatywa dla firmy, a nie jakaś prywatna fucha, dyrektor pozwolił im kontynuować prace i śledził regularne raporty „spiskowców” o postępach, ale na razie nie decydował się na zalegalizowanie projektu, obawiając się niepowodzenia i kompromitacji. Dopiero rok później pistolet przybrał formę, która budziła nadzieje na sukces i pod koniec 1894 roku zapadła decyzja o wykonaniu prototypów. Nowy pistolet oddał pierwsze strzały 15 marca 1895 roku nabojami 7,65 mm x 25, identycznymi z amunicją używaną do C/93 Borchardta, produkowanymi przez tę samą (należącą również do Loewego) fabrykę Lorenza w Karlsruhe. Oznaczenie kalibru zmieniono potem na rzeczywisty kaliber między polami (7,63 mm) jedynie po to, by podkreślić odrębność „nowego” naboju, który w rzeczywistości był jeszcze wówczas całkowicie zamienny między oboma pistoletami. Prawdziwe różnice nastąpiły po roku 1898, gdy ładunek miotający naboju Mausera zwiększono do poziomu, który w C/93 mógł być niebezpieczny – choć reszta komponentów pozostała niezmieniona. Pierwsze prototypy i najwcześniejsze pistolety seryjne miały stałą szczerbinę przystrzelaną na 50 m i kurek z ostrogą. Całość opisano we wniosku patentowym, złożonym przez firmę Mauser 11 grudnia 1895 roku. Jak często bywało w tym okresie, opis patentu DRP 90 430 nie wspomina nawet słowem o prawdziwych twórcach pistoletu, głównie Fidelu Feederle, ogłaszając jako autora wynalazku wyłącznie Petera Paula Mausera.
Pełna wersja artykułu w magazynie Strzał 10/2009