Mechanizacja w armii greckiej
Zbigniew Lalak
Mechanizacja w armii greckiej
Wiosną 1941 roku w Grecji został sformowany pierwszy związek zmechanizowany – XIX Dywizja Zmotoryzowana. Było to zwieńczeniem szeregu wysiłków, jakie od kilku lat czynili Grecy celem mechanizacji swej armii. Mimo stosunkowo skromnego potencjału, już w latach 30. XX wieku w Atenach zdawano sobie sprawę, że należy rozwijać ten rodzaj wojsk.
W dniu 15 maja 1919 roku armia grecka wkroczyła do Anatolii i zajęła Smyrnę (Izmir). Osłabione przez I wojnę światową imperium osmańskie stało w obliczu całkowitego rozpadu. Grecy, mając poparcie Brytyjczyków i Francuzów (floty obu państw pomagały Grekom w transporcie wojska), chcieli uzyskać jak największe zdobycze terytorialne kosztem Turcji. Latem następnego roku nowa ofensywa doprowadziła do zajęcia doliny Meandru i Peramos. 10 sierpnia 1920 roku w Sevres sułtan Mehmed VI podpisał traktat pokojowy, na mocy którego wschodnia Tracja oraz wyspy Imbros i Tenedos stawały się własnością Greków. Istambuł, historyczna stolica Turcji, znalazła się bardzo blisko granicy, wprowadzano także kontrolę mocarstw zachodnich nad armią i gospodarką turecką. W odpowiedzi wielkie Zgromadzenie Narodowe, obradujące w Angorze (Ankarze), powołało niezależny rząd pod przewodnictwem Mustafy Kemala, odrzucając postanowienia traktatu. Grecy zdawali sobie sprawę, że po wzmocnieniu sił nowy przywódca turecki, Mustafa Kemal, zwycięzca spod Gallipoli, będzie się starał odzyskać utracone obszary. Postanowiono rozpocząć uderzenie na wschodnią Anatolię. Pierwsza faza zakończyła się powodzeniem. Armia grecka otrzymała znaczne wsparcie od Wielkiej Brytanii, głównie w postaci dostaw uzbrojenia (zdobyczne niemieckie i częściowo tureckie), w tym także samochodów ciężarowych. Jednak w styczniu i marcu 1921 roku Grecy ponieśli porażkę w dwóch bitwach pod Inönü, co nie oznaczało rezygnacji z dalszych działań ofensywnych. W trakcie przygotowań do nowej ofensywy, której celem było zdobycie Angory, Brytyjczycy przekazali wojsku greckiemu 600 samochodów ciężarowych o ładowności 3 ton oraz 240 samochodów o ładowności 1,5 tony. Ponadto 1600 wielbłądów, które doskonale sprawdzały się w roli zwierząt jucznych. Do tego Francuzi przekazali jeden czołg Renault FT, a Włosi dwa samochodypancerne Lancia-Triota. Były to pierwsze pojazdy pancerne armii greckiej. Zmagania pod Sakaryą trwały od 23 sierpnia do 13 września i zakończyły się odrzuceniem Greków. Także sytuacja międzynarodowa zaczęła zmieniać się na korzyść Turków. We wrześniu 1921 roku Francja zaproponowała renegocjację traktatu z Sevres. W październiku Francuzi podpisali układ pokojowy, przyłączając do kontrolowanej przez siebie Syrii rejon Aleksandretty, ale uznali rząd Mustafy Kemala i wycofali się z Cylicji. Było to wymierzone w Brytyjczyków, którzyzdaniem rządu francuskiego zdobyli zbyt mocną pozycję w tym rejonie. Grecy ponosili porażki na froncie, do niewoli dostał się głównodowodzący, gen. Trikupis. 9 września odbito Izmir (po zdobyciu miasta armia turecka wymordowała 100 000 Greków i Ormian), a do 18 września odzyskano całą Anatolię. Turcy zdobyli:11 samolotów, 750 samochodów ciężarowych, 650 armat, zaś 20 000 żołnierzy greckich dostało się do niewoli. Rząd grecki jeszcze przed rozpoczęciem ofensywy zwrócił się do Wielkiej Brytanii i Francji o dostarczenie nowoczesnego uzbrojenia, między innymi spodziewano się dostawy 25-30 czołgów Renault FT. Francuzi jednak wstrzymali transport czołgów. W rezultacie klęski Greków w Azji Mniejszej, rządy Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch doprowadziły do podpisania rozejmu w Mudanaya, który nakazywał Grekom wycofanie się z Tracji Wschodniej i Smyrny. Zatrzymywali oni część wysp na Morzu Egejskim oraz Dodekanezie. Ważnym postanowieniem była zgoda na przesiedlenie ludności greckiej z obszarów pozostających pod rządami tureckimi, co objęło prawie 1 500 000 ludzi.
Pełna wersja artykułu w magazynie Poligon 4/2011