MiG-29BM – myśliwiec wielozadaniowy Sił Powietrznych Białorusi

Marek Furtak

Na międzynarodowym salonie lotniczo-kosmicznym MAKS 2005, regularnie odbywającym się na lotnisku Instytutu Badawczego Techniki Lotniczej im. M. M. Gromowa w Żukowskim pod Moskwą, na wystawie statycznej przedsiębiorstwa RSK „MiG" zaprezentowany został zmodernizowany wielozadaniowy samolot myśliwski MiG-29BM. Nieujawnione wcześniej oznaczenie samolotu wzbudziło wówczas pewną konsternację, tym bardziej że maszyny próżno było szukać w oficjalnym wykazie sprzętu prezentowanego na stoiskach wystawowych. Jak się wkrótce okazało, ”tajemniczy” samolot przybył na lotnisko ośrodka doświadczalnego w Żukowskim zaledwie w przeddzień otwarcia pokazów wprost z 61. Awiabazy lotnictwa myśliwskiego wojsk lotniczych Republiki Białorusi w Baranowiczach!

Elementy potencjału obronnego Sił Zbrojnych Republiki Białorusi powstałych po rozpadzie ZSRR na bazie dawnego Białoruskiego Okręgu Wojskowego ze względu na jej strategiczne położenie od dawna wzbudzają stałe zainteresowanie sąsiednich krajów. Stąd też ujawnienie nowej wersji stanowiło wówczas spore zaskoczenie dla analityków, tym większe, że szybko okazało się, że w ostatnich latach Republika Białorusi, która odziedziczyła znaczną ilość sprzętu lotniczego po ZSRR, jako jeden z niewielu krajów WNP pomimo mizerii finansowej podjęła pewien wysiłek modernizacyjny swojego parku samolotowego w lotnictwie wojskowym.

Jeszcze bardziej zadziwiający był fakt, że prezentowany egzemplarz MiG-a-29BM o numerze taktycznym 06 pochodził z jednostki liniowej, w tym samym czasie WWS Federacji Rosyjskiej nie otrzymały natomiast jeszcze ani jednego zmodernizowanego MiG-a-29SMT. Program modernizacji rosyjskich MiG-ów-29 został wówczas zawieszony na korzyść bardziej faworyzowanego przez siły powietrzne Rosji Su-27SM (pojedyncze zmodernizowane egzemplarze zostały już wówczas dostarczone do WWS przez zakłady KnAAPO). Taki stan rzeczy trwał aż do lutego 2009 roku, kiedy to istniejący jeszcze wówczas 14. GwIAP (Gwardyjski Pułk Lotnictwa Myśliwskiego) z Kurska przejął pierwsze MiG-i-29SMT (izd. 9-19), zwrócone przez poprzedniego zamawiąjącego – Algierię.

W niniejszym artykule postaramy się przybliżyć czytelnikom informacje na temat myśliwców MiG-29 w lotnictwie wojskowym Białorusi, jak również program remontu i modernizacji posiadanych samolotów tego typu do standardu MiG-29BM.

MiG-i-29 w Siłach Powietrznych Republiki Białorusi

W latach 90., po ostatecznym rozpadzie Związku Radzieckiego, MiG-i-29 różnych wersji stały się jednymi z podstawowych samolotów myśliwskich krajów Wspólnoty Niepodległych Państw, włączając w to nowo powstałe wojska lotnicze Białorusi. Siły Powietrzne i Wojska Obrony Powietrznej Republiki Białorusi (ros.: Военно-воздушные силы и войска противовоздушной обороны Республики Беларусь, biał.: Ваенна-Паветраныя Сілы і Bойскі Cупраць Паветранай Aбароны Рэспублiкi Беларусі) sformowano 15 czerwca 1992 roku dekretem nr 5 wydanym przez Ministerstwo Obrony Republiki Białorusi. Na jego mocy w skład wojsk lotniczych tego kraju weszła stosunkowo pokaźna ilość sprzętu lotniczego użytkowanego niegdyś przez 2. Armię Powietrzną i podlegający jej 11. Korpus Obrony Powietrznej, stacjonujące w ówczesnym Białoruskim Okręgu Wojskowym. W spadku po Związku Radzieckim na wyposażenie Sił Powietrznych Białorusi weszły między innymi 82 egzemplarze samolotów myśliwskich MiG-29 w wersjach 9-12, 9-13 i 9-51 (szkolno-bojowe MiG-i-29UB).

Do połowy lat 90. około 52 maszyn tego typu, wcześniej wchodzących w skład 927. IAP podległego 2. Armii Lotniczej WWS ZSRR, eksploatowano w bazie lotniczej Bereza. Po przejęciu jednostki pułk przekształcony został w 927. Bazę Lotniczą WWS Republiki Białorusi. Kolejne 30 maszyn typu MiG-29 odziedziczonych po rozwiązanym 787. IAP podłegłym dotąd WWS ZSRR znalazło się w nowo sformowanej bazie lotniczej w Baranowiczach. (W okresie wcześniejszym pułk wchodził w skład grupy zachodniej sił lotniczych stacjonujących w Niemczech Wschodnich, stacjonując w bazie lotniczej Finow-Eberswalde w ramach 16. Armii Lotniczej WWS ZSRR. Pułk został ostatecznie wycofany z Niemiec 11 maja 1993 roku). Tamtejsza 61. Baza Lotnictwa Myśliwskiego (Istriebitielna Awiabaza) odziedziczyła z kolei tradycje sformowanego w 1951 roku 61. IAP (29 kwietnia 2006 roku jednostka obchodziła 55. rocznicę powstania), podległego niegdyś radzieckiemu PWO i mającego na stanie w tym okresie przeszło myśliwce Su-27P i Su-27UB. Podczas formowania bazy lotniczej obie eksradzieckie jednostki lotnictwa myśliwskiego postanowiono połączyć. Do zadań stacjonujących tam samolotów należeć miała obrona zachodniej części kraju. Do połowy lat 90. w składzie bazy lotniczej znajdowało się w sumie około 30 MiG-ów-29 różnych wersji i 23 samoloty Su-27P/UB. Dodatkowo w bazie znajdowały się około 33 samoloty MiG-23MŁ/UB przejęte od radzieckich WWS. Ich eksploatację w linii wstrzymano jeszcze w latach 90.

Sytuacja ekonomiczna kraju w latach 90. i ograniczenia nałożone na Białoruś przez traktat CFE wymusiły znaczne zmniejszenie ilości sprzętu wojskowego w siłach zbrojnych. Krok ten pomógł również przeznaczyć większą liczbę środków na utrzymanie w służbie najnowocześniejszych typów maszyn ciągle będących w linii. W ramach redukcji sił zbrojnych podjęto decyzję o sprzedaży znacznej części maszyn za granicę za pośrednictwem powołanej w tym celu kompanii Beltecheksport. Dotyczyło to również części posiadanych myśliwców MiG-29. W rezultacie w roku 1996 co najmniej osiemnaście wyremontowanych samolotów MiG-29 (szesnaście 9-13 i dwa 9-51) sprzedano do Peru. Przeszło 31 kolejnych maszyn w latach 1999–2001 trafiło do  sił powietrznych Algierii. Pierwsze szesnaście białoruskich MiG-ów-29 trafiło do tego kraju w roku 1999, kolejna dostawa objęła jedenaście egzemplarzy, a kilka pozostałych maszyn trafiło do Algierii w 2001 i 2002 roku (wszystkie dane za oficjalnie opublikowanymi protokołami ONZ dotyczącymi eksportu uzbrojenia i sprzętu wojskowego). Tym samym liczebność białoruskich MiG-ów-29 została w praktyce zmniejszona o połowę.

Po opisanych redukcjach w skład 927. Bazy Lotnictwa Myśliwskiego weszły dwie eskadry myśliwskie, na których wyposażeniu znajduje się łącznie 26 samolotów MiG-29. Z kolei w 61. Bazie Lotnictwa Myśliwskiego w Baranowiczach (biał. 61-я знішчальная авіябаза – Баранавічы) zgrupowano kolejne dwie eskadry myśliwskie, które na stanie etatowym posiadają przeszło 23 samoloty Su-27P/UB i około 15 myśliwców MiG-29 (9-13/9-51).

Mniej więcej w tym samym czasie siły zbrojne Republiki Białorusi zaczęły poszukiwać możliwości zmodernizowania i zwiększenia możliwości bojowych floty przeszło 42 pozostających na uzbrojeniu myśliwców MiG-29. W spadku po Związku Radzieckim Republika Białorusi oprócz znacznych ilości sprzętu przejęła dość pokaźną bazę logistyczno-remontową – dość powiedzieć że przy lotnisku w Baranowiczach zlokalizowane zostały Lotnicze Zakłady Remontowe nr 588 (588. ARZ – Awiacjonnyj Remontnyj Zawod, biał.: РУВП 558-ы авіяцыйны рамонтны завод), w których w nowych realiach geopolitycznych wykonywane są wszystkie konieczne prace modernizacyjne, remonty i przeglądy białoruskich samolotów wojskowych. Wykonywano w nim również remonty wielu maszyn uprzednio sprzedanych za granicę, m.in. samolotów MiG-29 przekazanych do Peru, Algierii i kilku samolotów posiadanych przez Mołdawię. Łącznie przez zakład przewinęło się dotąd ponad 86 samolotów typu MiG-29 izd. 9-12 oraz izd. 9-13 należących do różnych krajów.

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1/2016