MiG-31BM. Modernizacja rosyjskiego „Władcy Północy” – cz. II

Marek Furtak

Pierwszy etap prób myśliwca MiG-31BM zakończono w listopadzie 2007 roku, co umożliwiło rozpoczęcie prac nad modernizacją pierwszych egzemplarzy. Odpowiednią umowę parafowano jeszcze w grudniu tego samego roku. Zobowiązywała ona producenta – zakłady NAZ „Sokoł” w Niżnym Nowogrodzie do wykonania prac na pierwszych 24 egzemplarzach.

Testy i wdrożenie modernizacji w WWS FR

20 marca 2008 r. zakłady „Sokoł” w ramach przeprowadzenia prób dotyczących oceny ewaluacyjnej nowego typu dostarczyły pierwsze dwa seryjnie zmodernizowane egzemplarze MiG-31BM do ośrodka doskonalenia personelu latającego w Sawaslejce, tj. do 3958. bazy lotniczej (3958. AwB), jak w tamtym czasie nazywany był ośrodek. Obecnie jest on włączony w struktury 4. CBPiPLS w Lipiecku (ros.: Центр Боевого Применения и Переучивания Лётного Состава имени Чкалова) jako wydzielona eskadra szkolna, tj. Awiacjonna Eskadra GCPAPiPWI. Kolejne dwa samoloty zostały przekazane do ośrodka w kolejnych miesiącach. Maszyny otrzymały numery burtowe w zakresie od Niebieski 91 do Niebieski 94. Na tym etapie na czterech nowych samolotach w ramach prób i testów przeszła przeszkolenie pierwsza grupa instruktorów. Opracowywano również instrukcje zastosowania bojowego nowego typu samolotu myśliwskiego oraz nowe zalecenia i metodykę szkolenia lotniczego. W dalszej kolejności personel ośrodka przejął zadanie przeszkolenia pierwszej grupy załóg latających w jednostkach operacyjnych Wojenno-Wozdusznych Sił.

Kolejne samoloty, które przeszły prace modernizacyjne, w latach 2008-2009 trafiły już do pierwszej jednostki bojowej, przezbrajanej na nową wersję myśliwca przechwytującego. Docelową jednostką stał się 458. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego stacjonujący w bazie lotniczej Kotłas (Sawatija) w obwodzie Archangielskim na Dalekiej Północy. W tym czasie na wyposażenie jednej z eskadr pułku weszło łącznie 11 egzemplarzy MiG-31BM. Pierwszy egzemplarz o n/b Niebieski 12 sprowadzono do jednostki jeszcze zimą 2008 roku, kolejna dziesiątka przybyła w ciągu 2009 roku (maszyny o n/b od Niebieski 01 do Niebieski 10). Jednakże w ramach kolejnej restrukturyzacji ówczesnych WWS FR 458. IAP uległ rozwiązaniu, a podporządkowane mu maszyny zostały przekazane do nowo utworzonej jednostki – bazy lotniczej AwB nr 6964 w Monczegorsku w obwodzie Murmańskim. MiG-i-31 nie stacjonowały na tym lotnisku po raz pierwszy – wcześniej była to bowiem baza macierzysta stacjonującego tamże 174. GwIAP, podporządkowanego 10. Armii Lotniczej PWO ze sztabem w Archangielsku.

W międzyczasie do 929. GLIC dołączył jeszcze jeden zmodernizowany samolot, ostatni z partii, na której wykonano prace w 2009 roku w niżnogrodzieńskim zakładzie. Był to egzemplarz o n/b Niebieski 57.

W 2011 roku jednostka ta weszła w skład 3. grupy lotniczej (ros.: AwGr: Awiacjonnaja Grupa) podporządkowanej bazie lotniczej AwB nr 7000 w Monczegorsku. Ostatecznie w 2013 roku jednostka ta została przekształcona w 98. Samodzielny Mieszany Pułk Lotniczy (98. OSAP – Otdielnyj Smieszanyj Awiacjonnyj Połk), któremu podporządkowane zostały łącznie trzy eskadry: jedna złożona z myśliwców przechwytujących, druga – w skład której weszły bombowce taktyczne Su-24M, oraz trzecia – której zadaniem jest prowadzenie rozpoznania taktycznego na samolotach Su-24MR. W tym samym roku do jednostki zostały dostarczone jeszcze trzy dodatkowe MiG-i-31BM (maszyny o numerach burtowych Niebieski 14, 15 oraz 16).

Mimo wprowadzenia pierwszych zmodernizowanych egzemplarzy do linii w latach 2009-2010 los modernizacji MiG-ów-31 ciągle był niepewny. Dość powiedzieć, że ówczesny minister obrony Anatolij E. Sierdiukow otwarcie wyraził pogląd, że zamiast modernizować stare samoloty, należy w trybie pilnym zakupić nowe. Jednak w przeciwieństwie do innych eksploatowanych maszyn, jak np. Su-27, na miejsce MiG-a-31 nie istniał żaden nowy typ samolotu.

Dalszy proces modernizacji

Dostawy sprzętowe określone w ramach Państwowego Programu Uzbrojenia na lata 2011–2020 (GPW-2020) zatwierdzono 31 grudnia 2010 r., jednakże założenia programu zakładającego zakup do 2020 r. znacznej liczby statków powietrznych podlegają ciągłym korektom. Z zaplanowanych wydatków obronnych na poziomie 19 trylionów rubli (600 mld USD) na potrzeby WKS Rosji zaalokowano przeszło 4 tryliony rubli (125 mld USD).

W ramach zaplanowanych wydatków zbrojeniowych w grudniu 2011 roku Zjednoczona Korporacja Lotnicza OAK, konsolidująca obecnie wszystkie biura konstrukcyjne oraz zdecydowaną większość zakładów produkcyjnych i remontowych branży lotniczej, sygnowała kontrakt na wykonanie kapitalnego remontu oraz modernizacji 60 samolotów MiG-31B/BS do standardu MiG-31BM w zakładach NAZ „Sokoł”. Według pierwotnego założenia prace miały zostać zakończone w 2020 roku. Umowa zakładała wykonanie prac na najmłodszych maszynach we flocie – a więc samolotach MiG-31B wyprodukowanych w latach 1990–1994 oraz niektórych egzemplarzach MiG-31BS, poddanych w latach 90. w ramach remontu modernizacji do tego standardu.

Do czerwca 2012 roku WWS FR otrzymało partię pierwszych 10 samolotów zmodernizowanych wg nowej umowy. Samoloty te trafiły na wyposażenie jednej z eskadr 712. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego stacjonującego w bazie Kańsk-Dalnyj na Syberii (dawna 3.AwGr 6980.AwB). W styczniu 2013 rosyjski MON poinformował, że pułk został całkowicie ukompletowany 24 zmodernizowanymi maszynami. Warto zauważyć, że wiele samolotów z Kańska ma namalowane tradycyjne nazwy własne (patrz: tabela) z prawej burty, na wlocie powietrza do silnika. Następną bazą lotniczą w kolejce do przezbrojenia w zmodernizowane myśliwce przechwytujące stał się 790. IAP stacjonujący na stałe w Chotyłowie – do grudnia 2014 roku obie eskadry funkcjonujące w pułku zostały całkowicie przezbrojone na zmodernizowane MiG-i-31. 

Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 7/2016