Miny na kursie ORP Orzeł?

 

Uwiarygodnienie tej hipotezy wymaga przedstawienia ówczesnej lokalizacji niemieckich i brytyjskich zagród minowych oraz dokonania oceny ich wpływu na ograniczenie manewrów okrętu podwodnego, a tym samym zmniejszenie możliwości uchylenia się przed niebezpieczeństwem na przejściu do wyznaczonych sektorów, w rejonach działania i trasie powrotnej podczas ostatniego patrolu. Brak dokumentów wykonawczych (planu trasy przejścia do rejonu działań bojowych, oleat zmian rejonów, manewrowania w rejonach, itd.) związanych z otrzymanym zadaniem bojowym i meldunków sytuacyjnych z okrętu powoduje, że przebieg tras związanych z przejściem ORP Orzeł do rejonu patrolowania, zmianą rejonów i powrotem do bazy można odtworzyć jedynie na podstawie rozkazów wysłanych przez brytyjskie dowództwo. Miejscem stałego bazowania Orła było Rosyth, usytuowane w głębi zatoki Firth of Forth, po prawej za słynnym mostem kolejowym Forth Bridge. W zatoce tej w wyniku działań minowych niemieckich okrętów podwodnych zostały postawione dwie zagrody minowe, składające się z min magnetycznych typu TMB. Pierwszą z nich ułożył we wrześniu 1939 roku okręt podwodny U 23, którym dowodził kpt. mar. Otto Kretschmer. Akcja minowania przebiegła sprawnie i bez zakłóceń, jednakże nie przyniosła oczekiwanych efektów, gdyż na postawionej zagrodzie nie zatonęła żadna brytyjska jednostka pływająca. Drugą zagrodę (9 min typu TMB) w rejonie o współrzędnych 56°07,1’-04,1’N, 02°58,3’57,6”W postawił w nocy z 4 na 5 listopada 1939 roku okręt podwodny U 21, którym dowodził kpt. mar. Fritz Frauenheim. Okazała się ona bardziej skuteczna, albowiem w październiku 1939 roku zatonęły na niej dwie brytyjskie jednostki pływające, a miesiąc później został ciężko uszkodzony brytyjski krążownik lekki Belfast, co było nader spektakularnym sukcesem Niemców. Należy tutaj podkreślić, że miny magnetyczne postawione przez Niemców na brytyjskich wodach przybrzeżnych stanowiły w początkowym okresie wojny poważne niebezpieczeństwo dla statków i okrętów, przede wszystkim ze względu na fakt, że trałowce brytyjskie nie były przystosowane do niszczenia tego rodzaju min. Na podstawie dokumentów znajdujących się w Public Records Office w Kew Garden w Londynie wiadomym jest, że brytyjskie dowództwo chcąc zwiększyć bezpieczeństwo żeglugi przybrzeżnej i okrętów bazujących w Rosyth zdecydowało się na postawienie obronnej zagrody minowej w okolicy wyspy Inchkeith, w pobliżu bazy w Rosyth. Zagroda ta miała przede wszystkim zabezpieczyć brytyjskie jednostki pływające przed atakami niemieckich okrętów podwodnych, i została postawiona 20 listopada 1939 roku przez stawiacz min HMS Plover. W grudniu zagrodę rozbudowano poprzez dodanie trzech kolejnych linii min, oznaczonych kolejno symbolami „A”, „B” i „C”. Rozbudowę zagrody zrealizował wspomniany Plover, który 14, 16 i 20 grudnia 1939 roku postawił, odpowiednio, w linii „A” 83 miny, w linii „B” 73 miny, a w linii „C” kolejnych 67 min. ORP Orzeł opuścił bazę w Rosyth 23 maja 1940 roku o godzinie 23.00 i udał się do północnej części rejonu „A3”, wyznaczonego równoleżnikami 55o10’N i 54o30’N oraz południkami 03o30’E i 04o25’E. Zakładając, że położenie obronnej zagrody minowej było znane dowódcy okrętu, kpt. mar. Janowi Grudzińskiemu, oraz bardzo małe prawdopodobieństwo niezauważenia przez dowództwo bazy wejścia na minę jednostki płynącej torem podejściowym do Rosyth, należy przyjąć, że Orzeł początkowy odcinek trasy przejścia do rejonu przebył pomyślnie.

Pełna wersja artykułu w magazynie MSiO 5/2011