Modernizacja floty śmigłowców wojsk lądowych i sił specjalnych w latach 2001-2017
Tomasz Kwasek
Modernizacja parku latającego polskich wojsk lądowych prowadzona w ostatnich kilkunastu latach objęła zakupy jedynie 12 śmigłowców, zrealizowane poza długoterminowymi planami rozwoju Sił Zbrojnych RP. Obok tego prowadzono kilka innych programów inwestycyjnych, dotyczących modernizacji maszyn już używanych, jak również zakupu symulatorów. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie procesu modernizacji lotnictwa wojsk lądowych oraz komponentu lotniczego polskich Wojsk Specjalnych, który, choć formalnie podporządkowany Siłom Powietrznym RP, realizuje zadania na rzecz sił specjalnych.
Śmigłowce bojowe – modernizacja Mi-24
W 2001 roku na stanie Lotnictwa Wojsk Lądowych (LWL) znajdowały się 44 śmigłowce bojowe: 28 maszyn Mi-24D i 16 egzemplarzy nowszej wersji Mi-24W. W pierwszym przypadku były to maszyny dostarczone bezpośrednio z ZSRR partiami w latach 1978–1985, a także przekazane w 1996 roku z zasobów Bundeswehry, a pierwotnie dostarczone armii NRD w latach 1981–1983. Śmigłowce Mi-24W otrzymano bezpośrednio z ZSRR w 1986 roku. Dodatkowo w 1991 roku kupiono jeden egzemplarz Mi-24W w miejsce śmigłowca tej wersji rozbitego cztery lata wcześniej.
W pierwszym po wejściu Polski do NATO projekcie „Wieloletniego programu przebudowy i modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP w latach 2001–2006” zakupu śmigłowców bojowych nie przewidywano, podobnie jak w kolejnych modyfikacjach planu, obejmujących okresy programowania 2003–2008 i 2005–2010. W programie na lata 2001–2006 przewidziano jednak rozpoczęcie w latach 2001–2002 prac nad modernizacją śmigłowców bojowych. Zakończenie opracowania i wdrożenia modernizacji maszyn Mi-24 planowano w 2008 roku, a łączna liczba unowocześnionych wiropłatów tego typu miała wynieść 40 sztuk: 36 dla trzech eskadr śmigłowców bojowych i 4 śmigłowce w wersji poszukiwania i ratownictwa bojowego CSAR (Combat Search & Rescue) z bogatszym wyposażeniem dla eskadry ratownictwa bojowego – zgodnie zaakceptowanym Celem NATO Siły Zbrojne RP powinny sformować taki pododdział przeznaczony w pierwszej kolejności do zadań sojuszniczych.
W styczniu 2002 roku ministrowie resortów obrony Czech, Polski, Słowacji i Węgier wyrazili wolę wspólnej realizacji modernizacji posiadanych śmigłowców Mi-24 i dostosowania do standardów NATO – ścisła międzypaństwowa kooperacja miała przynieść oszczędności czasu i kosztów realizacji prac. Wersje pakietów modernizacyjnych dla poszczególnych państw miały być zgodne w około 70 procentach. Zakładano modernizację łącznie 102 do 108 maszyn Mi-24, w tym 24 czeskich, 40 polskich, 10–12 słowackich i 28–32 węgierskich, a w dalszej kolejności – po zrealizowaniu fazy prototypowej – liczono na zainteresowanie państw Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Bułgarii (modernizacja 12–18 śmigłowców), Chorwacji (modernizacja 10–16 śmigłowców), Macedonii (modernizacja 6–10 śmigłowców). Prace miały być realizowane przez polskie Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 S.A. W ramach tego projektu do współpracy przy realizacji projektu modernizacji zgłosiły się przedsiębiorstwa rosyjskie, w tym OAO MWZ im. Mila oraz OAO Roswertoł – producent śmigłowców Mi-24. W maju 2002 roku strona polska przedstawiła techniczne i ekonomiczne uwarunkowania wspólnej modernizacji, a w październiku podpisano porozumienie określające zestaw prawnych i organizacyjnych przedsięwzięć dotyczących prac nad unowocześnieniem śmigłowców. Polskie Ministerstwo Obrony Narodowej miało użyczyć śmigłowiec, który zostałby przebudowany w prototyp modernizacji, a także dokonać – w imieniu partycypujących państw – wyboru wykonawcy projektu. Program otrzymał krajowy kryptonim Pluszcz. W lutym 2003 roku zatwierdzono wspólne wstępne założenia taktyczno-techniczne zmodernizowanego Mi-24, ale w czerwcu 2003 roku program zakończono, podejmując na szczeblu międzyrządowym decyzję o samodzielnym przygotowaniu prototypów unowocześnionych maszyn przez każde państwo.
Mimo podjęcia decyzji o wstrzymaniu prac w ramach wspólnej modernizacji śmigłowców strona polska potwierdziła zamiar realizacji tych prac z przedsiębiorstwami rosyjskimi oraz zachodnimi, które powinny dostarczyć część wyposażenia zadaniowego maszyn. W listopadzie 2003 roku Ministerstwo Obrony Narodowej podpisało z WZL Nr 1 umowę obejmującą opracowanie, wspólnie z przedsiębiorstwami rosyjskimi i zachodnimi, projektu modernizacji i przygotowania dwóch prototypów maszyn Mi-24 Pluszcz. W lutym 2004 roku zakończono negocjacje z rosyjskimi podmiotami w sprawie wsparcia modernizacji. Według planów z tego okresu modernizacji miało podlegać 12 maszyn w wariancie uderzeniowym (bojowym), oznaczonym wstępnie Mi-24PL, 4 śmigłowce natomiast miały być zmodernizowane do wariantu Mi-24PL/CSAR i przeznaczone do zadań ratownictwa bojowego. Ostatecznie jednak umowa z WZL Nr 1 została przez polski resort obrony anulowana w czerwcu 2004 roku. Doświadczenia zdobyte przy jego początkowej realizacji pozwoliły na podpisanie w grudniu 2004 roku przez Departament Polityki Zbrojeniowej MON i łódzkie zakłady lotnicze porozumienia w sprawie modernizacji 6 śmigłowców Mi-24 przy wykorzystaniu założeń związanych z programem Pluszcz. Zgodnie z projektem programu modernizacji Wojska Polskiego wynikającym z kolejnego „Planu rozwoju Sił Zbrojnych RP w latach 2005–2010” WZL Nr 1 miały zmodernizować 16 nowszych maszyn Mi-24W, częściowo w takim zakresie, jaki wynikał z założeń programu Pluszcz.
Pełna wersja artykułu w magazynie Lotnictwo 1-2/2018